Σκέψεις για τους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι αρχιτέκτονες,

 

Με την επιστολή αυτή σας μεταφέρω ανησυχίες που δεν ανήκουν μόνο σε μένα, αλλά – όπως γνωρίζω – προβληματίζουν πολλούς συναδέλφους μας.

Τα ζητήματα που βαραίνουν τον κλάδο μας το τελευταίο διάστημα είναι πολλά και σημαντικά και τα βιώνουμε όλοι. Ωστόσο, το τελευταίο στοιχείο το οποίο θίγεται είναι η ίδια η αξιοπρέπεια των αρχιτεκτόνων.

Η κεντρική εξουσία, θεωρώντας τους μηχανικούς και ειδικά τους αρχιτέκτονες μια κάστα με ειδικά προνόμια, με τη βοήθεια σειράς νόμων και ενεργειών κονιορτοποίησε κάθε εργασιακό δικαίωμα και κάθε συνταγματικά και νομικά κατοχυρωμένη λογική σχεδιασμού του χώρου. Τα τελευταία «χτυπήματα» με τη φορολογία, τις εισφορές, το Νέο (;) Οικοδομικό Κανονισμό και το μηδενισμό των δημόσιων επενδύσεων και της οικοδομικής δραστηριότητας σίγουρα θα έχουν και αυτά τη συνέχεια τους.

Για να χρυσωθεί το χάπι (ή μάλλον για να το λαμβάνουμε σε περισσότερες δόσεις) υπήρξαν δύο εξελίξεις: η κατοχύρωση του αιτήματος «αρχιτεκτονική μόνο από αρχιτέκτονες» αλλά μόνο για τους παραδοσιακούς οικισμούς και η πληθώρα των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών, οι οποίοι ξεκίνησαν να προκηρύσσονται ξαφνικά με πρωτόγνωρη συχνότητα και με βάση το Νόμο 3843/2010 («Ταυτότητα κτιρίων, υπερβάσεις δόμησης και αλλαγές χρήσης, μητροπολιτικές αναπλάσεις και άλλες διατάξεις») και το ΦΕΚ1427Β’/2011 («νέο πλαίσιο διενέργειας αρχιτεκτονικών διαγωνισμών»). Αυτό βέβαια είναι ένα στοιχείο, το οποίο αποτελούσε ζητούμενο των αρχιτεκτόνων, αλλά και πάλι βρέθηκαν οι τρόποι να παρακαμφθεί (όπως παρανόμως έγινε με τη Πλατεία Πανεπιστημίου στο Βόλο).

Φαίνεται όμως ότι η φράση ενός εξαίρετου συναδέλφου στο 11ο Πανελλήνιο συνέδριο αρχιτεκτόνων «οι αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί είναι το όπιο των αρχιτεκτόνων» έτυχε της εκμετάλλευσης της κεντρικής εξουσίας. Έτσι, σε συνδυασμό με την απαράδεκτη λογική των ενεργειακών επιθεωρήσεων και της «τακτοποίησης» αυθαιρέτων, το «διαίρει και βασίλευε» επέστρεψε ως κινητήριος έννοια του Κράτους. Στα πλαίσια αυτά, αναδεικνύεται ένα ζήτημα: ελλείψει άλλων αντικειμένων, πάρα πολλοί αρχιτέκτονες στράφηκαν προς τη πληθώρα των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών, με τη κρυφή ελπίδα ότι μαζί με μια συνεχιζόμενη τριβή με το δημιουργικό κομμάτι της τέχνης μας θα μπορούσαν να αποσπάσουν ένα διόλου ευκαταφρόνητο πια χρηματικό έπαθλο.

Για πολλούς από τους νέους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, υπήρξαν σημαντικές παρατυπίες, σε βαθμό μάλιστα που να τους καθιστά άκυρους:

• Σε τρεις τουλάχιστον διαγωνισμούς δεν ανακοινώθηκαν ποτέ τα πρακτικά. Οι δύο από αυτούς αφορούν στην Ε.Α.Χ.Α. Α.Ε. (Αθήνα Χ4 και Θεσσαλονίκη Χ4) και ο άλλος στη Θεσσαλονίκη (ανάπλαση άξονα Αγίας Σοφίας). Στην Ε.Α.Χ.Α. Α.Ε. μάλιστα πιστεύουν ότι το έγγραφο ανακοίνωσης των νικητών αποτελεί τα πρακτικά του διαγωνισμού! Προφανώς αξίζουν συγχαρητήρια στους συναδέλφους που αναδείχθηκαν, αλλά μην ξεχνάμε ότι πέρα από τους 5 νικητές υπάρχουν 20 με 50 ακόμα συνάδελφοι σε κάθε διαγωνισμό, που δεν γνωρίζουν τι έκαναν λάθος. Και αν ο αγωνοθέτης δεν διακρίνεται για ευαισθησίες, θα έπρεπε να το κάνουν αυτό οι συνάδελφοι κριτές, των οποίων το αναγνωρισμένο κύρος θα πρέπει να διασφαλίζει αντίστοιχα ζητήματα. Ο σεβασμός προς τους αρχιτέκτονες που επένδυσαν χρόνο και χρήμα πρέπει να είναι αυτονόητος. Ακόμα και αν τα πρακτικά συντάσσονται για τυπικούς λόγους. Ακόμα και αν αναφέρουν π.χ. ότι «αποκλείστηκε λόγω πρωτόλυων σχεδίων». Η μή ύπαρξη πρακτικών αποτελεί λόγο ακύρωσης του Διαγωνισμού και πρέπει να υπάρξει δράση προς αυτό.
• Σε συνέχεια του προηγουμένου ζητήματος, οι διαγωνισμοί της Ε.Α.Χ.Α. Α.Ε., οι οποίοι είχαν ως αντικείμενο μια ομάδα τεσσάρων Ο.Τ. και του σταυρού που σχηματίζεται από τις ενδιάμεσες οδούς (εξ ου και το ευφυολόγημα «Χ4»), ουδέποτε εξήγησαν γιατί ανακήρυξαν νικητές μελέτες που το μόνο που πρότειναν είναι μια απλή πεζοδρόμηση του σταυρού και αγνόησαν μελέτες που απαντούν στη σύγχρονη ελληνική και διεθνή συζήτηση για το ασαφές όριο του δημόσιου με τον ιδιωτικό χώρο, ειδικά σε ότι έχει να κάνει με τις αστικές αναπλάσεις και την ανεύρεση υπαίθριων χώρων πρασίνου. Εδώ υπεισέρχεται ακόμα περισσότερο ο πραγματικός ρόλος των κριτών.
• Σε όλους τους διαγωνισμούς των δύο τελευταίων ετών, ζητείται από όλους τους συμμετέχοντες και ψηφιακός δίσκος (ελληνιστί: cd) με τα ψηφιακά αρχεία (.dwg) των σχεδίων, στη κεντρική συσκευασία με τα σχέδια και όχι στον εσώκλειστο φάκελο με τα προσωπικά στοιχεία. Ωστόσο, στις ιδιότητες των ψηφιακών αρχείων μπορεί κανείς εύκολα να βρει το όνομα του αρχιτέκτονα – κατόχου του σχεδιαστικού προγράμματος ειδικά όταν το έχει αγοράσει ο ίδιος (και αυτό ισχύει περισσότερο για τα «μεγάλα» γραφεία), καθιστώντας άκυρη τη συμμετοχή του, αφού αίρεται η ανωνυμία του! Αντίθετα, θα μπορούσε ο αγωνοθέτης να ζητήσει τα ψηφιακά αρχεία μόνο από τους νικητές σε δεύτερο στάδιο π.χ. πριν την απόδοση των χρηματικών βραβείων. Αντίστοιχες ερωτήσεις προς αγωνοθέτες σε πλαίσια ορισμένων από τους διαγωνισμούς αυτούς δεν έλαβαν απάντηση.
• Τέλος, η ομηρία των βραβευμένων συναδέλφων μέσω των χρηματικών επάθλων τους, η οποία μπορεί να υπερβεί και το ένα έτος, σε μια περίοδο μάλιστα όπου το κάθε ευρώ μετράει. Σε συνδυασμό με την αντισυνταγματική ληστεία του 95% του Πράσινου Ταμείου από τις τρύπες του κρατικού προϋπολογισμού (και των επιταγών του μεσοπρόθεσμου μνημονίου), είναι απαράδεκτο οι διαγωνισμοί αυτοί να βρίσκονται στον αέρα πολύ καιρό μετά την λήξη τους και ακόμα χειρότερα να προκηρύσσονται γνωρίζοντας ότι υπάρχει πιθανότητα να μην αποπληρωθούν ποτέ. Προτείνεται το άνοιγμα τραπεζικού λογαριασμού με το σύνολο των εκάστοτε επάθλων πριν τη προκήρυξη κάθε διαγωνισμού ως προϋπόθεση για τηδιενέργειά του. Σε περίπτωση βέβαια που ο διαγωνισμός κρίνεται άγονος, τότε τα χρήματα θα επιστρέφονται στον αγωνοθέτη.
• Σε συνέχεια του προηγούμενου σημείου, είναι τουλάχιστον περίεργο να ζητείται από τον αγωνοθέτη η φορολογική και ασφαλιστική ενημερότητα εκ των προτέρων, ειδικά όταν η έκδοση των επάθλων αργεί τόσο ώστε να χρειάζεται η έκδοση νέων ενημεροτήτων. Η υποχρέωση αυτή θα πρέπει να αφορά μόνο στους βραβευθέντες (ώστε να έχουν δικαίωμα να αναλάβουν τα βραβεία τους). Επίσης, θα πρέπει επιτέλους να απαγκιστρωθεί ο αρχιτέκτονας από τη φορολογική του ενημερότητα, όταν οι εξελίξεις με τη παράνομη εισαγωγή του ΤΣΜΕΔΕ στον ΕΟΠΥΥ και την υφαρπαγή των αποθεματικών του ταμείων οδηγούν νομοτελειακά στην εγκατάλειψη των συναδέλφων και στην εξαφάνιση του κράτους πρόνοιας. Αν η όποια Κυβέρνηση επιθυμεί τη στροφή προς την ιδιωτική ασφάλιση κατά το δοκούν, ας το πράξει από τώρα χωρίς υπεκφυγές. Αν όμως υπάρχουν ακόμη μεμονωμένες φωνές υποστήριξης της κοινωνικής πρόνοιας – ασφάλισης, θα πρέπει πρώτα να αποκαταστήσουν το εύρωστο του ταμείου μας και ύστερα να ζητούν τις ενημερότητές μας.

Όλα τα σημεία αυτά με τον τρόπο τους προσβάλλουν καίρια την αξιοπρέπεια των αρχιτεκτόνων (και ειδικότερα των νέων συναδέλφων με τη μεγάλη ανεργία) εκμεταλλευόμενα την αγάπη μας για το λειτούργημά μας και την αδράνεια του ΤΕΕ στην πιο δύσκολη συγκοιρία.

Παρακαλώ το ΣΑΔΑΣ – ΠΕΑ να δράσει τόσο με παρεμβάσεις προς την κεντρική εξουσία και τους αγωνοθέτες των διαγωνισμών όσο και με ενημέρωση της UIA, το κύρος της οποίας υποτίθεται ότι προστατεύει όλες τις εκφάνσεις του επαγγέλματος του Αρχιτέκτονα.

Περί αξιόλογων έργων (και δηλώσεων)

Ο Βόλος δυστυχώς κοιμάται...και χάνει ευκαιρίες για ανάδειξη και ανάπτυξη. Αποτελεί δίχως αμφιβολία μια μικρογραφία της Ελλάδας σε πάρα πολλούς τομείς. Γιατί οι πολιτικοί που τον «διοικούν» είναι αποστειρωμένοι, αποκομμένοι από την κοινωνία, ανεπίδεκτοι μαθήσεως (από προηγούμενα λάθη τους), αλλά κυρίως επειδή συνεχίζουν να σκέφτονται μόνο πολιτικά. Η τελευταία αφορμή έχει να κάνει με την πλατεία Πανεπιστημίου. Και το παρόν κείμενο απαντάει στις αλαζονικές και επικίνδυνες δηλώσεις του Δημάρχου Βόλου στο τελευταίο Δημοτικό Συμβούλιο (31 Ιανουαρίου 2012).

Αρχικά θα αναφέρω ορισμένα δεδομένα, ελπίζοντας να τα θυμάται τόσο ο βολιώτικος λαός όσο και οι αρχές του.

Επί πόσα έτη το σύνολο των πολιτικών δυνάμεων του τόπου κραύγαζαν για τη διάνοιξη της πλατείας Πανεπιστημίου και υπογράμμιζαν τη σπουδαιότητά της για την πόλη; Αν ανατρέξει κανείς στα αρχεία του τύπου (και όχι μόνο) θα δει την εντατική ανάδειξη της πλατείας Πανεπιστημίου στο νέο κεντρικό και πλέον δυναμικό σημείο της πόλης, που θα έδινε πνοή σε ένα βεβαρημένο τμήμα του αστικού ιστού. Όλοι οι πολιτικοί(συμπεριλαμβανομένης της σημερινής ηγεσίας) στήριζαν την αναγκαιότητα της διάνοιξης της πλατείας Πανεπιστημίου και την σπουδαιότητά της, ώστε να βρει τα απαιτούμενα υπολειπόμενα κονδύλια για τις αποζημιώσεις και τις καθαιρέσεις. Οι ίδιοι πολιτικοί, όταν η πλατεία διανοίχθηκε, ζητωκραύγαζαν στα μέσα ενημέρωσης – προς λήψη πολιτικών οφέλων – περί της δημιουργίας της νέας κεντρικής πλατείας της πόλης. Τώρα όμως, μεθοδεύουν καταστάσεις και βαφτίζουν τον οριστικό σχεδιασμό της πλατείας ως «μη αξιόλογο έργο», ώστε να γλιτώσουν από την υποχρεωτική από το νόμο (ΦΕΚ 1427Β’/16-6-2011) τέλεση αρχιτεκτονικού διαγωνισμού. Οι πολιτικές θέσεις είναι πια γνωστό ότι είναι φτερό στον άνεμο...
Ο νόμος αναφέρει (άρ.2):

1. Οι διαγωνισμοί μελετών προκηρύσσονται υποχρεωτικά για μελέτες ή για σχέδια ιδεών κάθε αξιόλογου τεχνικού έργου, του δημοσίου ή των νομικών προσώπων της παρ. 9 του άρθρου 1, του Ν. 3316/2005. Η υποχρέωση τουλάχιστον για τα σχέδια ιδεών υφίσταται και στις περιπτώσεις που πρόθεση της διοργανώτριας αρχής είναι η σύνταξη της μελέτης από την ίδια.
2. Αξιόλογο τεχνικό έργο θεωρείται κάθε έργο που έχει ευρύτερη κοινωνική, αρχιτεκτονική, πολεοδομική, συμβολική και περιβαλλοντική σημασία και η λειτουργία του, ο όγκος, η θέση ή άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του έχουν επίδραση στο ευρύτερο δομημένο ή φυσικό περιβάλλον ή προωθεί την έρευνα για νέες εφαρμογές υλικών και μεθόδους κατασκευής ή αφορά σε αρχιτεκτονικά έργα επαναλαμβανόμενου τύπου.
3. Ως αξιόλογα τεχνικά έργα θεωρούνται τα εξής:
α. Στον τομέα των αρχιτεκτονικών μελετών κτηριακών έργων και έργων διαμόρφωσης ελεύθερων χώρων:
α.1. Κτήρια με τις ακόλουθες χρήσεις:
• Πολιτιστικά κτήρια και πολιτιστικές εγκαταστάσεις (μουσεία, βιβλιοθήκες, κτίρια εκθέσεων, πινακοθήκες, γλυπτοθήκες, πνευματικά κέντρα κλπ).
• Χώροι συνάθροισης κοινού (συνεδριακά κέντρα, θέατρα, κινηματογράφοι, αμφιθέατρα, χώροι διαλέξεων, χώροι συναυλιών κλπ).
• Κτήρια ανώτερης και ανώτατης εκπαίδευσης.
[......]
Στη κατηγορία αυτή μπορεί επίσης να υπάγονται και υφιστάμενα κτήρια που υπόκεινται σε ριζική ανακαίνιση προκειμένου να διατηρήσουν την υφιστάμενη χρήση ή να εγκαταστήσουν νέα χρήση από τις προαναφερόμενες ανωτέρω καθώς επίσης και ειδικές ρυθμίσεις σε διατηρητέα κτήρια του άρθρου 31 του Ν.2831/2000;. Ο σχεδιασμός περιλαμβάνει επίσης και τον περιβάλλοντα χώρο των κτηρίων αυτών.
α2. Διαμορφώσεις − αναπλάσεις ελεύθερων κοινόχρηστων χώρων: Σημαντικών πάρκων, αλσών και εθνικών ή δημοτικών κήπων, υπερτοπικής ή ιστορικής σημασίας πλατειών, οδών, πεζοδρόμων και παραλιακών περιοχών, περιβάλλοντος χώρου διατηρητέων μνημείων και αρχαιολογικών χώρων καθώς και ζωνών προστασίας της φύσης και του τοπίου.
α3. Θέματα αστικού σχεδιασμού ευρύτερης κλίμακας.
α4. Θέματα εξοπλισμού ανοιχτών κοινόχρηστων χώρων και χώρων εξυπηρετήσεων ειδικής σημασίας, όπως αρχαιολογικών.

Κύριε Δήμαρχε, ποιό από όλα αυτά δεν ισχύει για την πλατεία Πανεπιστημίου; Ακόμα περισσότερο αν συμπεριληφθεί στο σύνολο και το κτίριο Ματσάγγου.
Αφού η Δημοτική Αρχή λοιπόν ξεπέρασε χωρίς τύψεις την αντιδιαμετρική αλλαγή απόψεων, προχώρησε σε ανάθεση της μελέτης στους καθηγητές του Τμήματος Αρχιτεκτόνων του Π.Θ. – αμμισθί όπως ισχυρίζεται (χωρίς να εξηγεί για τα επόμενα μελετητικά στάδια παρά μόνο για την προμελέτη), την οποία θα υλοποιούσε στη συνέχεια η Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου με το λαμπρό της έργο! Αποκαλύπτεται όμως (στη χθεσινή ομιλία του Δημάρχου) ότι ακόμα και η μελέτη της πλατείας έχει πραγματοποιηθεί, από την Τ.Υ. (μοιράζοντας και φωτορεαλιστικές εικόνες της), αλλάζοντας έτσι για ακόμα μιά φορά γνώμη. Να σημειωθεί, ότι η ποιότητα μελετών της Τ.Υ. αμφισβητείται έντονα από όλους τους Βολιώτες (βλέπε ποδηλατόδρομους) αλλά και από τους αρχιτέκτονες της περιοχής, υπό την έννοια της πλήρους έλλειψης γνώσης περί των σύγχρονων ρευμάτων σχεδιασμού του δημόσιου χώρου.
Ενδεικτικά αναφέρονται:
Οι ποδηλατόδρομοι (χωρίς περαιτέρω σχόλια).
Τα πέτρινα στηθαία στις όχθες του Κραυσίνδωνα. Αλήθεια, πόσο κόστισε όλη αυτή η πέτρα; (η κατασκευή είναι πλήρης λιθοδομή και όχι κάποια επένδυση). Και πώς επιλέχθηκε αυτό το ύψος του στηθαίου; Έτσι ούτε για καθιστικό μπορεί να χρησιμεύσει, ενώ στενεύει σε πολλά σημεία τα πεζοδρόμια. Μία ακόμα περίπτωση σχεδιασμού χωρίς φαντασία και ευελιξία.
Η υπό ανακατασκευή πλατεία της Ευαγγελίστριας. Απίστευτο. Σχεδιασμός του 1970, με ελάχιστο πράσινο να περιορίζεται σε μικρά τετράγωνα παρτέρια! Τσιμέντο να γίνει....
Ήδη, οι πρώτες εικόνες της μελέτης της Τ.Υ. για την πλατεία χαρακτηρίζονται από πολλούς αρχιτέκτονες ως τουλάχιστον άθλιες, παροχημένες και άσχετες.

Ακριβώς όμως αυτή την χαμένη ποιότητα θα έδινε στον χώρο της πλατείας Πανεπιστημίου ένας αρχιτεκτονικός διαγωνισμός, με ελάχιστα χρήματα και σε ελάχιστο χρόνο. Έτσι έγινε και για τις κεντρικές πλατείες Καβάλας (Καπνεργάτη), Κοζάνης (Νίκης) και Θεσσαλονίκης (Αγίας Σοφίας) πρόσφατα. Τα αντίθετα επιχειρήματα περί χρημάτων και χρόνου είναι αστεία. Ενδεικτικά αναφέρω αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για πλατεία ίδιας έκτασης στο κέντρο της Νέας Υόρκης, με συνολικά βραβεία μόνο 6000 Ευρώ αλλά και 475 συμμετοχές!!! Ο Δήμος Βόλου το γνωρίζει άραγε ότι θα είχε και οικονομικό κέρδος από ένα τέτοιο εγχείρημα; Όσο για τον χρόνο, θα μπορούσε σε 2 μήνες να έχει οριστεί νικητής – ανάδοχος, όπως σε όλα τα παραδείγματα που αναφέρθηκαν. Αντί αυτών, ο Δήμαρχος Βόλου με δική του απόφαση και όχι με απόφαση Δημοτικού Συμβουλίου (όπως θα έπρεπε) ζήτησε από το ΣΧΟΠ να χαρακτηριστεί η πλατεία Πανεπιστημίου ως «μη αξιόλογη» και τα «κατάφερε». Και τώρα ζητάει από το Δημοτικό Συμβούλιο να πράξει αναλόγως, ώστε να γλιτώσει τον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό.
Ενδιάμεσα, το ΤΕΕ σε συνεννόηση με την Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων και τον αντίστοιχο τοπικό σύλλογο, μήνυσε τον Δήμαρχο για τις ενέργειες αυτές και ζητούσε το αυτονόητο: τη διενέργεια αρχιτεκτονικού διαγωνισμού ιδεών. Με τον τρόπο αυτό μάλιστα ο Δήμος θα έδειχνε εμπιστοσύνη στην δυνατότητα των αρχιτεκτόνων να σχεδιάσουν άρτιο δημόσιο χώρο (και στην Τ.Υ. του δήμου να κερδίσει σε εμπειρία από την κατασκευή του έργου σε δεύτερο στάδιο). Επίσης, θα έδινε δουλειά σε ένα γραφείο, σε μια δύσκολη εποχή. Τέλος, θα διαφημιζόταν η πόλη τόσο μέσω του διαγωνισμού (στους τεχνικούς κύκλους) όσο και τουριστικά (μέσω του τελικού προϊόντος).
Και τώρα ο Δήμαρχος χλευάζει το ΤΕΕ για τη μήνυση, ζητώντας την ομολογία γκάφας. Χλευάζει έτσι ο ίδιος τον λαό του Βόλου, βαφτίζοντας την κεντρική πλατεία της πόλης ως έργο μή αξιόλογο – το οποίο θα κοστίσει 600.000 Ευρώ παρότι χωρίς υπόγειο χώρο στάθμευσης και χωρίς τη χρήση του παρακείμενου κτιρίου Ματσάγγου (άρα ουσιαστικά λειψό), παρανομώντας και υποτιμώντας το ενεργό δυναμικό των μηχανικών και παραδίνοντάς μας αντιαισθητικές μελέτες από την ίδια Τ.Υ. που μας κληροδότησε και με τους φανταστικούς ποδηλατόδρομους! Αλλά και αυτό περί χλευασμού επρόκειτο. Το ποδήλατο, άλλοτε σύμβολο της πόλης, τώρα έχει καταντήσει περίγελως.
Ωστόσο, χειρότερο από όλα μου φαντάζει το γεγονός ότι αν ήθελε ο Δήμαρχος θα χαρακτήριζε ΟΛΕΣ τις πλατείες της πόλης ως αξιόλογες. Στο κάτω-κάτω, αν δεν είναι ο δημόσιος χώρος της πόλης σημαντικός, τι είναι; Μιλάμε για τους χώρους που κοινωνικοποιούμαστε, που συναντιόμαστε, την ψυχή της πόλης, τα σημεία εκείνα που θα μας κρατήσουν ζωντανούς από την κρίση (οικονομική αλλά και αξιών) και την αποξένωση. Αμφιβάλλω αν έχει ποτέ διαβάσει αστική κοινωνιολογία και αν έχει αναρωτηθεί για έννοιες όπως αισθητικότητα, κοινωνική συνοχή, συλλογικότητα χωρίς να τα φιλτράρει από τα σκούρα γυαλιά της πολιτικής ξεροκεφαλιάς.
Η πλατεία Πανεπιστημίου είναι μοναδικό παράδειγμα γκρεμίσματος κτιρίων για διάνοιξη δημόσιου χώρου σε κέντρο Ελληνικής πόλης τα τελευταία 30 με 40 χρόνια. Σε συνδυασμό με το ιστορικό κτίριο Ματσάγγου και τις οδούς Ερμού – Δημητριάδος, θα μπορούσε να γίνει όντως ένα νέο σύμβολο για την πόλη μας. Δυστυχώς όμως χάνεται και αυτή η ευκαιρία, όπως πολλές άλλες, με τελευταίες τους Μεσογειακούς Αγώνες και το ΕΣΠΑ. Ο Βόλος συνεχίζει να κοιμάται και να αδρανεί. Εν τέλει, το αν μια πλατεία είναι αξιόλογη, δεν την κρίνει καμία απόφαση Δημάρχου. Την κρίνει η ιστορία της πόλης και των ανθρώπων που την βιώνουν καθημερινά.

Καπνιστή Πρωτοχρονιά

Βράδυ της 1ης Ιανουαρίου 2012. Μια μικρή οικογένεια (μαμά, μπαμπάς, το 8μηνο κοριτσάκι τους, θείοι και παππούς) αποφασίζουν να πιουν έναν καφέ απολαμβάνοντας τη θαλπωρή του δημοφιλούς δυτικού Πηλίου και το ηλιοβασίλεμα πάνω από την πόλη. Φτάνουν σε γνωστη καφετέρια έξω από μεγάλο ξενοδοχείο της περιοχής, παρατηρούν από έξω ότι υπάρχουν διαθέσιμα τραπέζια και κινούνται προς την είσοδο. Στην εξώπορτα τους προλαβαίνει υπάλληλος του καταστήματος, ο οποίος παρατηρώντας το καρότσι με το μωρό, προειδοποιεί την παρέα ότι δεν μπορεί να μπει, γιατί «μέσα καπνίζουνε». Ο πατέρας ρωτάει «νόμιζα ότι έχει απαγορευτεί το κάπνισμα σε εσωτερικούς χώρους» για να λάβει την απαξιωτική απάντηση ότι δεν μπορούσε να πει κάτι, αφού επρόκειτο για έναν απλό υπάλληλο. Ο πατέρας ξαναείπε ότι προφανώς δεν θα μπορούσε να πάρει απάντηση, αφού συνεχίζουν να παρανομούν. Και η παρέααποχώρησε. Στο Βόλο και το Πήλιο, ελάχιστα καφέ (μετρημένα στα δάχτυλα του ενός χεριού) διατηρούν τον εσωτερικό τους χώρο χωρίς καπνιστές. Ακόμα και αν έχουν επενδύσει χιλιάδες ευρώ σε θερμάστρες εξωτερικού χώρου και σε παράνομα αντιαισθητικά πλαστικά διαχωριστικά. Και τι γίνεται αν τους καταγγείλεις; Είτε θα «τα βρουν» με τις τοπικές αρχές, είτε θα πουν ότι ενημέρωσαν τον κόσμο και δεν μπορούσαν να επιμείνουν, είτε θα επιχειρηματολογήσουν λέγοντας ότι το κάπνισμα έγινε σε (παράνομα κλεισμένο) ημιυπαίθριο χώρο και όχι στο αυτό καθ’ εαυτό κατάστημα.

Συνεχίζεται λοιπόν η ατιμωρησία του Ελληνάρα. Και νομίζουν όλοι ότι είναι οι περισσότεροι. Δεν γνωρίζουν όμως πόσες οικογένειες, με μικρά παιδιά ή χωρίς, δεν επιθυμούν να εκβιάζονται. Γιατί περί εκβιασμού πρόκειται. Με ρώτησε κανείς αν επιθυμώ να αναπνεύσω πίσσα; Ναι, την ίδια πίσσα που στρώνουν πριν την άσφαλτο, να την βάλω λέει στα πνευμόνια μου. Με ρώτησε κανείς; Δεν το θυμάμαι. Όποιος θέλει να καπνίσει είναι ελεύθερος να το κάνει...μόνος του. Όχι αναγκάζοντας και τον διπλανό του. Και γιατί να τους διώξουν; Επειδή «εκείνος που δεν καπνίζει» είναι διαφορετικός; Δαχτυλοδεικτούμενος;
Και όταν δεν επιμένουμε στα αυτονόητα, στα λίγα θετικά, έχουμε την απαίτηση να προοδεύσουμε σαν κοινωνία και να βρούμε λύσεις σε δύσκολους καιρούς; Να ανασυνταχθούμε και να δούμε την κρίση ως ευκαιρία; Ένας οργανωμένος λαός με αίσθηση του μέτρου και σεβασμό στον συνάνθρωπο θα μπορούσε να τα καταφέρει. Οι νεοέλληνες όχι.
Καλή χρονιά, και του χρόνου...

Η ΧΡΕΟΚΟΠΙΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΧΩΡΟΥ

Κάθε πόλη διαθέτει (;) τους δικούς της δημόσιους υπαίθριους χώρους, των οποίων οι ιδιότητες ως κοινωνικοί πυκνωτές και ως ένα μόνιμο σκηνικό, πάνω στο οποίο διαδραματίζεται η ίδια η ιστορία της πόλης και των ανθρώπων που τη βιώνουν είναι λίγο-πολύ γνωστές. Αυτό που αναδύεται ωστόσο ως εικόνα και χρήση των δημόσιων υπαίθριων χώρων τον τελευταίο καιρό, είναι μια νέα ιδιάζουσα λειτουργία τους, η οποία προκύπτει τόσο εξ’ αιτίας των οικονομοκοινωνικών εξελίξεων στην Ελλάδα (και όχι μόνο) αλλά και του ελλιπούς ή λανθασμένου σχεδιασμού των ελληνικών πόλεων.
Κάθε πόλη θα πρέπει να παρουσιάζει μια ιδανική κλιμάκωση του αστικού ιστού της σε σχέση με το δίπολο δημόσιος – ιδιωτικός χώρος. Έτσι, μετά τον αμιγώς ιδιωτικό υπαίθριο (και μη) χώρο (π.χ. μια αυλή) υπάρχει ο κοινόχρηστος χώρος (ιδιωτικός μεν αλλά με περισσότερους του ενός συνδικαιούχους) και τελικά ο δημόσιος χώρος (π.χ. πλατεία, πάρκο, πεζοδρόμιο κ.ά.). Τα όρια μεταξύ των τριών αυτών εννοιών είναι πλέον αρκετά ρευστά και βρίσκονται υπό διαρκή αναζήτηση, διαπραγμάτευση και κατανόηση τα τελευταία χρόνια, τόσο διά μέσου πλειάδας επιστημονικών συνεδρίων όσο και μέσα από την ίδια την καθημερινότητα.
Η κλιμάκωση αυτή δείχνει να σταθεροποιείται σε κοινωνίες που έχουν βρει τις δικές τους ισορροπίες। Αντίθετα, στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες (στην Ευρώπη και ευρύτερα), η ρευστοποίηση των ορίων αυτών και η αναζήτηση νέων δείχνει να συμπίπτει με ευρύτερες κοινωνικές ανακατατάξεις και διεκδικήσεις. Άλλοτε δημόσιοι χώροι καταπατούνται, άλλοτε υπολειτουργούν ή καθίστανται απαγορευτικοί (λόγω εγκληματικότητας ή έλλειψης συντήρησης) και άλλοτε μετατρέπονται διά την επιβολής βίας και της εκδίωξης κοινωνικών συγκεντρώσεων σε «ιδιωτικούς. Οι ενδιάμεσοι κοινόχρηστοι χώροι έχουν καταπατηθεί, αχρηστευτεί, τσιμεντοποιηθεί και πρωτίστως δαιμονοποιηθεί μέσω φοροεισπρακτικών μηχανισμών και έλλειψης μιας πιο ελεύθερης και δημιουργικής ματιάς (που οι αρχιτέκτονες μπορούν να προσφέρουν). Τέλος, οι ιδιωτικοί χώροι έχουν συρρικνωθεί και οι χρήστες τους έχουν λάβει αμυντική και καχύποπτη στάση καιπάλι εξ’αιτίας των εξελίξεων.
Έτσι, παράλληλα με τις κοινωνικές αναταραχές και διεκδικήσεις, μια νέα διαβάθμιση μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου χώρου βρίσκεται υπό αναδιαμόρφωση. Η σχέση αυτή είναι συνεχής και αμφίδρομη και έχει να κάνει με την ατομική και συλλογική έκφραση, αλλά και με τη διαπίστωση ότι πραγματικός πολιτισμός είναι να σέβεσαι τον δημόσιο χώρο περισσότερο ίσως και από τον προσωπικό σου – εγωιστικό χώρο. Η αρχιτεκτονική είναι από τα ελάχιστα εκείνα λειτουργήματα που ισορροπούν μεταξύ επιστήμης και τέχνης, οράματος και πραγματικότητας, αισθητικής και πρακτικότητας, πολιτικής και δημιουργίας και επομένως μπορούν να καθορίσουν τις νέες αυτές ισορροπίες. Αρκεί να την αφήσουν σε αυτούς που πραγματικά μπορούν να την ασκήσουν. Στους αρχιτέκτονες.

ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ 11Ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ

«Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός, η ποιότητα των κτιρίων, η αρμονική ενσωμάτωσή τους στο περιβάλλον τους, ο σεβασμός των φυσικών και αστικών τοπίων και της δημόσιας και ιδιωτικής κληρονομιάς αποτελούν ζήτημα δημοσίου συμφέροντος».
Έκθεση 27 της δημοσιευμένης οριζόντιας Οδηγίας της Ε.Ε. για την αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων (2005/36/EC).

Το 11ο πανελλήνιο συνέδριο αρχιτεκτόνων, το οποίο διοργάνωσε ο ΣΑΔΑΣ – ΠΕΑ στο Ζάππειο Μέγαρο πέρασε πια στην ιστορία, χωρίς ωστόσο ακόμα να γνωρίζω τα συμπεράσματά του, πόσο μάλλον τις επιπτώσεις που θα ακολουθήσουν। Με αρκετά νωπές τις μνήμες από τα τεκταινόμενα στο συνέδριο, θα ήθελα να μεταφέρω τις εντυπώσεις μου, ελπίζοντας ότι δεν θα επηρεαστούν ακριβώς από την «θερμή» ακόμα ανάμνησή τους.
Ύστερα από δώδεκα χρόνια απραξίας και αναμονής, ήταν κάτι παραπάνω από φανερό ότι είχε συσσωρευθεί αρκετή ενέργεια, η οποία έπρεπε με κάποιο τρόπο να βρει ένα διέξοδο εκτόνωσης και προβολής. Η ανάγκη αυτή ενδυναμώθηκε χάρη στα αλλεπάλληλα χτυπήματα εκ μέρους της κεντρικής εξουσίας κάτω από τη ζώνη των αρχιτεκτόνων, με τα οποία χάνονται και τα τελευταία από τα εναπομείναντα δικαιώματά τους και ταυτόχρονα χάνεται και κάθε ελπίδα για βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών. Και πώς θα μπορούσε να βελτιωθεί άραγε, όταν με νόμο του 1930 και με τις ευλογίες του κράτους, που ανέκαθεν στήριζε και υποκινούσε την υπερεκμετάλλευση της οικοδομής για λόγους στήριξης της εθνικής οικονομίας, μπορεί να αρχιτεκτονεί ο οποιοσδήποτε (μηχανικός και μη) εκτός από τον καθ’ ύλην αρμόδιο; Όταν το επάγγελμα του αρχιτέκτονα, παρά την ανοιχτή πρόσβαση στη σπουδή του και την έλλειψη γεωγραφικών περιορισμών στην άσκησή του, κρίνεται ως «κλειστό» και του καταργώνται οι ούτως ή άλλως χαμηλές κατώτατες αμοιβές, μειώνοντας την ποιότητα, διατηρώντας όμως τη διά βίου ποινική ευθύνη; Όταν επιτρέπει σε πολιτικούς μηχανικούς, τοπογράφους κ.ά. να εκπονούν μελέτες αναπλάσεων των δημόσιων χώρων των πόλεών μας χωρίς καν το έχουν διδαχθεί; Όταν για κάθε δημόσιο ή ιδιωτικό κτίριο, ο τελικός λόγος για τη μορφή και τη λειτουργία του μετατίθεται από τον αρχιτέκτονα στον μηχανολόγο μέσω του υπερφίαλου ενεργειακού πιστοποιητικού; Όταν αφαιρείται το δικαίωμα και η εν πράξει συμβολή των αρχιτεκτόνων από όλα τα μεγάλα δημόσια έργα; Όταν το κύριο τουριστικό μας προϊόν, το περιβάλλον μας, χτίζεται με τσιμέντο μέσα από πρωτοφανείς παρεκκλίσεις (πολεοδομικές, πολιτικές και ηθικές); Όταν η γη και το πράσινο των πόλεων μας πωλούνται χωρίς έλεγχο και παραδίνονται σε άγνωστους «σωτήρες» συναδέλφους από το εξωτερικό (αγνοώντας επιδεικτικά τους ικανότατους εγχώριους συναδέλφους); Ή τέλος, όταν τα κονδύλια για τη δημόσια ανώτερη και ανώτατη παιδεία αντί να αυξάνονται, μειώνονται στο μηδέν;
Η συμμετοχή ήταν αρκετά μεγάλη, όχι όμως όση αντιστοιχεί στα προβλήματα του κλάδου, στα οποία, θα πρέπει να προστεθεί και το τεράστιο ποσοστό ανεργίας, το οποίο δεν συμπεριλαμβάνεται σε κανένα επίσημο ποσοστό, λόγω της φύσης του ελεύθερου επαγγέλματος. Η παρουσία αρκετών φοιτητών (αν και περιορισμένη από τα περιφερειακά πανεπιστήμια) ήταν ελπιδοφόρα. Δεν θα αναφερθώ σε μικρά οργανωτικά λάθη και παραλείψεις, γιατί αυτά πάντα θα προκύπτουν, ειδικά σε τόσο μεγάλα συνέδρια. Αντίθετα, θα ήθελα να σχολιάσω ορισμένα σημεία:
Πρώτον, το γεγονός της σχεδόν αφελούς παρουσίας των πολιτικών εκπροσώπων, οι οποίοι προσήλθαν ως ευρισκόμενοι σε οποιοδήποτε άλλο αντίστοιχο κοινωνικό γεγονός και παρέμειναν απελπιστικά μακριά από την ουσία των προβλημάτων μας. Ακόμα και όσοι από αυτούς διατηρούν κατά παρέκκλιση τον τίτλο του «αρχιτέκτονα». Η υποκρισία τους ήταν αναμενόμενη. Μόνο ο Πρόεδρος του ΤΕΕ υποσχέθηκε «αρχιτεκτονική μόνο από αρχιτέκτονες», αλλά με τρόπο τόσο άμεσο, που με προβλημάτισε για την αυθεντικότητα των προθέσεων.
Δεύτερον, η διάθεση των αρχιτεκτόνων να αναλάβουν δράση για την επανάκτηση του συνόλου των δικαιωμάτων τους, τόσο μέσω της ενημέρωσης και της άσκησης πιέσεων προς το εσωτερικό, όσο κυρίως μέσω των κατοχυρωμένων, ξεκάθαρων και ισχυρών διατυπώσεων θέσεων περί της αρχιτεκτονικής ως εθνικό κοινωνικό αγαθό και ως λειτούργημα, από το σύνολο των διεθνών οργανισμών και δικαστηρίων. Ταυτόχρονα, η θέληση για άνοιγμα προς την κοινωνία με στόχο την κατανόηση ότι η έλλειψη αρχιτεκτονικής οπτικής και παιδείας συνεπάγεται αρκετά ευρύτερες επιπτώσεις στο περιβάλλον που ζούμε και στο κοινωνικό σύνολο.
Τρίτον, η παντελής έλλειψη ενδιαφέροντος από τα μέσα ενημέρωσης, έντυπα και ηλεκτρονικά. Προφανώς, τα προβλήματα των 18.000 ελλήνων αρχιτεκτόνων δεν ενδιαφέρουν το ευρύτερο κοινό. Προφανώς δεν ενδιαφέρει κανέναν το αν έχει πράσινο στις πόλεις του, αν οι δρόμοι και τα κτίρια που καθημερινά συναντάει τον πνίγουν στο τσιμέντο, αν στην επαρχία στην οποία ταξιδεύει όλο και λιγότερο τα δέντρα αντικαθίστανται από αντιαισθητικούς όγκους, αν οι χώροι που εργάζεται τον εμπνέουν και αν τα κτίρια στα οποία ζει, κοιμάται, τρώει, ερωτεύεται και μεγαλώνει τα παιδιά του είναι αισθητικά, λειτουργικά και ψυχολογικά άρτια.

Απο-δόμηση στις περιοχές Natura

Χάρτης του Νομού Μαγνησίας με τις περιοχές Natura (βορειοανατολικό Πήλιο, Αλόννησος, λοιπά νησιά Σποράδων, νότια Σκόπελος, Κάρλα, Κουρί, Σούρπη, Κουκουναριές).

Τη προηγούμενη Δευτέρα 10 Ιανουαρίου 2011, κατατέθηκε στη Βουλή το νομοσχέδιο του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, «Διατήρηση της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις», προκειμένου ακολούθως να συζητηθεί στη Διαρκή Επιτροπή Παραγωγής και Εμπορίου και κατόπιν στην Ολομέλεια. Βασική διάταξη του νομοσχεδίου αναφέρει ότι σε περιοχές που έχουν ενταχθεί στο δίκτυο Νatura, η αρτιότητα των εκτός σχεδίου οικοπέδων, καθορίζεται σε 10 στρέµµατα. Με άλλα λόγια και χωρίς παρεκκλίσεις, για να μπορεί κανείς να χτίσει το οποιοδήποτε κτίριο σε εκτός σχεδίου αλλά εντός περιοχής Natura οικόπεδο, θα πρέπει το οικόπεδο να έχει εμβαδόν τουλάχιστον 10 στρεμμάτων.
Με μετριασμένη εν τέλει αίσθηση της έκπληξης υπήρξα αναγνώστης της πρόθεσης μεγάλου αριθμού βουλευτών και τοπικών αρχόντων να εναντιωθούν στη δεδομένη διάταξη, με γνώμονα τον σημαντικό αριθμό ιδιοκτησιών που θίγονται και με επιχείρημα την περαιτέρω μείωση της οικοδομικής δραστηριότητας. Ο εκβιασμός τους για καταψήφιση του νομοσχεδίου είναι τόσο απροκάλυπτος, που σχεδόν φανερώνει τις πιέσεις που κρύβονται για ανεξέλεγκτη οικοδόμηση. Στη διαμαρτυρία αυτή πρωτοστατούν εκπρόσωποι περιοχών με φαινομενικά μεγάλη κάλυψη από περιοχές Natura. Ενδεικτικά αναφέρονται ότι ολόκληρα νησιά και βουνά εντάσσονται πολλές φορές στις περιοχές αυτές. Ορισμένα παραδείγματα είναι: το Πήλιο, ο Όλυμπος, μεγάλο μέρος της Πίνδου (60% περίπου του νομού Τρικάλων και αλλού), η Σιθωνία και μεγάλα μέρη νησιών όπως η Αλόννησος, η Μήλος, η Αστυπάλαια, η Χίος, η Μυτιλήνη και πολλά άλλα. Πρόκειται δηλαδή για περιοχές με έντονο τουριστικό και οικοδομικό ενδιαφέρον, αλλά και με μοναδικά χαρακτηριστικά φυσικού περιβάλλοντος, τα οποία εν τέλει είναι αυτά που προκαλούν το ενδιαφέρον και τον θαυμασμό.
Η εξέλιξη του στοιχείου της αρτιότητας για τα εκτός σχεδίου οικόπεδα τα τελευταία χρόνια έχει αποτελέσει πεδίο αντιπαραθέσεων και πιέσεων. Είναι προφανές ότι η σημερινή χαμηλή αρτιότητα των 4 στρεμμάτων (η οποία υπό προϋποθέσεις μπορεί να κατέβει ακόμα και στα 750 τ.μ.), συνεπάγεται την παροχή δικαιώματος για οικοδόμηση σε πολύ μεγάλο αριθμό ιδιοκτητών οικοπέδων εκτός σχεδίου. Πριν τρία χρόνια, με το Ειδικό πλαίσιο χωροταξικού σχεδιασμού και αειφόρου ανάπτυξης για τον Τουρισμό (Φ.Ε.Κ. 1138Β’/11-6-2009), υπήρξε προσπάθεια να παρθούν αποφάσεις, οι οποίες θα ενδυνάμωναν την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Τελικά, η φημολογούμενη γενική αύξηση της αρτιότητας των εκτός σχεδίου οικοπέδων από τα 4 στα 8 στρέμματα δεν έγινε ποτέ. Αντίθετα, αυξήθηκε από 4 σε 8 και 10 στρέμματα μόνο για ξενοδοχειακά συγκροτήματα και μόνο για ορισμένες κατηγορίες περιοχών της Ελλάδας. Σε εθνικό επίπεδο, οι περιοχές που εντάσσονται στο δίκτυο Natura για αναγνωρισμένες περιοχές ειδικού κάλλους και περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος, ανέρχονται στο 21% περίπου της επικράτειας (δεν περιλαμβάνονται προφανώς οι περιοχές Natura που καταλαμβάνουν και θαλάσσιες εκτάσεις, όπως για παράδειγμα το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Βορείων Σποράδων και η παράκτια θαλάσσια έκταση στο βορειοανατολικό Πήλιο).
Η εκτός σχεδίου δόμηση δεν είναι παράνομη. Θα πρέπει ωστόσο να πληροί ορισμένες αυστηρές προϋποθέσεις (π.χ. αρτιότητα, ύπαρξη δάσους, απόσταση από τον αιγιαλό, ειδικά μορφολογικά χαρακτηριστικά κ.ά.). Η οικοδόμηση των εκτός σχεδίου περιοχών – έστω και νόμιμα – όταν γίνεται μαζικά και ανεξέλεγκτα, καταργεί τα σαφή όρια μεταξύ αστικής περιοχής και υπαίθρου, δημιουργώντας ένα συνεχές αστικό ή περιαστικό τοπίο σε αντικατάσταση του προγενέστερου φυσικού με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Πόσο μάλλον όταν μιλάει κανείς για αυθαίρετη εκτός σχεδίου δόμηση. Μερικές από τις αρνητικές επιπτώσεις είναι η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος (χλωρίδα και πανίδα), το μπάζωμα των ρεμάτων για δημιουργία οικοπέδων και δρόμων, η κοπή δασών, η υποβάθμιση του υπερεκμεταλλευόμενου υδροφόρου ορίζοντα, η αισθητική υποβάθμιση και πολλές άλλες.
Το πραγματικό πρόβλημα είναι κατ’ επέκταση η συνεχής εξάπλωση του αστικού τοπίου και του χτισμένου περιβάλλοντος έναντι του φυσικού, διακόπτοντας την εικόνα και λειτουργία της υπαίθρου. Η ουσιαστική αδυναμία των μελετητών και της κεντρικής εξουσίας να ελέγξουν την εκτός σχεδίου δόμηση μέσα από τα Ρυθμιστικά και τα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια συνδυάστηκε με την εξ’ ίσου αυθαίρετη αέναη ένταξη στο σχέδιο πόλης των εκτός σχεδίου κτιρίων για μικροκομματικά οφέλη.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση του νομοσχεδίου του ΥΠΕΚΑ, η αύξηση της αρτιότητας προτείνεται στις περιοχές, όπου θεωρητικά υπάρχουν οι πιο αξιοσημείωτοι θύλακες φυσικού περιβάλλοντος στον Ελλαδικό χώρο. Πρόκειται για τις περιοχές εκείνες, που ουσιαστικά διαφημίζουν την Ελλάδα στο εξωτερικό και που αποτελούν κυρίαρχο πόλο έλξης για σημαντικό αριθμό τουριστών. Οπότε και δικαιωματικά αξίζουν την επιπλέον προστασία εκ μέρους όλων μας.
Θα πρέπει όλοι μας να πάρουμε μια απόφαση: Μια συνεχής επέκταση των πόλεών μας έναντι του φυσικού περιβάλλοντος μπορεί να διατηρήσει βραχυπρόθεσμα την ίδια οικοδομική δραστηριότητα. Μακρυπρόθεσμα όμως, θα καταστρέψει πρώτα το περιβάλλον και σε δεύτερο βαθμό το εξωγενές ενδιαφέρον για αυτό. Ενδεικτικά είναι τα αποτυχημένα μοντέλα όπως η Μύκονος, η Πάρος και άλλα νησιά, η δυτική Χαλκιδική και προαστιακές περιοχές στην Αττική, τη Θεσσαλονίκη, την παραλία Κατερίνης και αλλού, όπου η ύπαιθρος έχει χαθεί και το τσιμέντο απλώνεται μέχρι τον ορίζοντα.
Αντίθετα, η προστασία της υπαίθρου θα προσδώσει καλύτερη ποιότητα ζωής τόσο για τα αστικά κέντρα που έρχονται σε επαφή με αυτή, όσο και για τους κατοίκους της και μόνο κέρδη θα έχει μακροπρόθεσμα, μέσω της διατήρησης περιοχών με μοναδικά φυσικά στοιχεία σε συνεργασία με τον ανθρώπινο παράγοντα. Περιοχές όπως το Πήλιο και οι Σποράδες (όσον αφορά στο νομό Μαγνησίας) αποτελούν μια εύθραυστη ισορροπία φύσης και ανθρώπων, την οποία οφείλουμε να διαφυλάξουμε προστατεύοντάς την από την υπερεκμετάλλευση. Η Αλόννησος έγινε ο παράδεισος που όλοι γνωρίζουμε ακριβώς λόγω της ήπιας αυτής ανάπτυξης. Το ίδιο ισχύει και με τους οικισμούς του Πηλίου. Άλλωστε, τι «πουλάει» η Ελλάδα; Τα μοναδικά της τοπία οφείλουν να προστατευτούν για να παραμείνουν ποιοτικά, αποδοτικά και βιώσιμα.
Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι σε όλα τα επίπεδα, μόνο κέρδη μπορεί να έχουμε σαν κοινωνία και σαν αναπόσπαστο μέρος του περιβάλλοντος από τον περιορισμό της δόμησης σε εξωαστικές περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Ελπίζω η προσπάθεια αυτή να συνεχιστεί θετικά και μάλιστα να επεκταθεί υπό προϋποθέσεις και σε περισσότερες εκτός σχεδίου περιοχές.

"Την επόμενη ζωή μου θέλω να την ζήσω ανάποδα.
Ξεκινάς από νεκρός. Έτσι το γλιτώνεις αυτό.
Μετά ξυπνάς σε ένα γηροκομείο και αισθάνεσαι κάθε μέρα και καλύτερα. Σε πετάνε έξω από το γηροκομείο γιατί δεν είσαι πλέον τόσο γέρος.

Πηγαίνεις και εισπράττεις τη σύνταξή σου και μετά όταν αρχίζεις να δουλεύεις σου δίνουν δώρο ένα χρυσό ρολόι και κάνουν πάρτι για σένα την πρώτη μέρα στη δουλειά.
Δουλεύεις τα επόμενα 40 χρόνια μέχρι να γίνεις νέος και να χαρείς τη ζωή. Κάνεις πάρτι, πίνεις αλκοόλ και γενικά είσαι «ατακτούλης». Μετά είσαι έτοιμος για το γυμνάσιο.
Μετά πας στο δημοτικό, γίνεσαι παιδί, παίζεις. Δεν έχεις ευθύνες, γίνεσαι βρέφος μέχρι τη στιγμή που γεννιέσαι. Μετά περνάς 9 μήνες κολυμπώντας σε ένα πολυτελές σπά με όλα τα κομφόρ, κεντρική θέρμανση και πλήρη εξυπηρέτηση, μεγαλύτερο χώρο κάθε μέρα και – να το !!
Τελειώνεις σαν ένας οργασμός..."

Woody Allen

Περί «Οραμάτων»

Εκείνο το πρωί ξύπνησα λίγο αργότερα από το συνηθισμένο. Μου το επέτρεπε το πρόγραμμά μου. Πήρα το πρωινό μου, στο σπίτι μου στη Πορταριά και ετοιμάστηκα για την καθημερινή μου κάθοδο στο Βόλο. Η ημέρα ήταν ευχάριστη. Τη χθεσινή βροχή διαδέχτηκε ένα ευχάριστο βοριαδάκι, με αποτέλεσμα σήμερα ο ουρανός να είναι βαθυγάλανος και ο ήλιος αναζωογονητικός. Εύκολα λοιπόν αποφάσισα να μη χρησιμοποιήσω το αυτοκίνητο. Περπάτησα το καλντερίμι μέχρι το πλάτωμα, στο σταθμό του τελεφερίκ. Περίμενα την επόμενη καμπίνα και επιβιβάστηκα. Έπιασα κουβέντα με ένα ζευγάρι χωριανών από τη Ζαγορά, οι οποίοι κατέβαιναν στην πόλη για τη διευθέτηση τραπεζικών υποθέσεων.
Αποβιβάστηκα από τη καμπίνα του τελεφερίκ, ύστερα από ένα πεντάλεπτο ταξίδι με υπέροχη θέα. Παρατήρησα ότι είχε αρκετό κόσμο στην ουρά για την άνοδο στο Πήλιο. Τουρίστες αλλά και ντόπιοι. Δικαιολογημένο, με τόσο ωραίο καιρό. Δίπλα στο τερματικό σταθμό του τελεφερίκ, υπάρχει και αυτός του τραμ. Πριν λίγο καιρό άρχισε να λειτουργεί. Πήρα τη γραμμή Αηδονοφωλιές – Πευκάκια και κάθισα από τη δεξιά πλευρά του βαγονιού για να έχω καλύτερη θέα στον Κραυσίνδωνα και στις νέες πεζογέφυρες, που κατασκευάστηκαν σε συνεργασία με τους τελειόφοιτους των τμημάτων Αρχιτεκτόνων και Πολιτικών Μηχανικών. Τα παιδιά είχαν καταπληκτικές ιδέες. Όλο το ποτάμι με τα παλιά βιομηχανικά κτίρια έχει αναβαθμιστεί στο πλέον δυναμικό μέρος της πόλης.
Κατέβηκα στη στάση της 2ης Νοεμβρίου, στο σημείο από όπου περνάει και η δεύτερη γραμμή του τραμ (Άναυρος – Πανθεσσαλικό). Δανείστηκα ένα ποδήλατο του Δήμου και πήγα μέχρι το κέντρο, κοντά στον Άγιο Νικόλαο. Θα περίμενα έναν συνάδελφο για να πάμε μαζί στο Πανεπιστήμιο. Πέρασα από τη στοά της πολυκατοικίας του στην πίσω αυλή. Κάθισα σε ένα παγκάκι στον ακάλυπτο χώρο του τετραγώνου, στη σκιά ενός δέντρου. Τώρα πια, σχεδόν κάθε τετράγωνο έχει ένα μικρό παρκάκι στην ακάλυπτη καρδιά του. Δεν είχε πολύ κόσμο ακόμα. Το απόγευμα συνήθως κατεβαίνουν τα παιδιά και παίζουν στο άφθονο γκαζόν του ακάλυπτου. Κάνουν ομάδες ανά τετράγωνο και παίζουν ποδόσφαιρο και άλλα. «Τα αυτοκίνητα στους δρόμους, και εμείς εδώ», μου είχε πει ένα από αυτά κάποτε. Είχα φτάσει μισή ώρα νωρίτερα. Άνοιξα το φορητό υπολογιστή, μπήκα στο διαδίκτυο (παντού στην πόλη ασύρματο και δωρεάν πια) και διάβασα τις εφημερίδες της ημέρας. Ελάχιστες τυπώνονται πια σε χαρτί. Δεν το συζητώ πόσα δάση γλιτώσανε.
Η ηρεμία της μικρής αυτής εσωτερικής πλατείας διαταράσσεται ξαφνικά από ένα φορτηγάκι που πέρασε τη στοά και συλλέγει τα ανακυκλώσιμα σκουπίδια από τους πέντε ειδικούς κάδους κάθε πολυκατοικίας. Μέχρι που κατέβηκε ο συνάδελφός μου, ξαναπήραμε τα ποδήλατα και ξεκινήσαμε για το Πανεπιστήμιο. Κατεβήκαμε στην παραλία. Ο ήλιος αντανακλούσε στις μεταλλικές επιφάνειες του νέου φάρου του λιμανιού. Πολύς κόσμος από το κρουαζιερόπλοιο είχε ήδη πάει εκεί για φωτογραφίες. Διασχίσαμε κάθετα το πάρκο Ρήγα Φεραίου και βρεθήκαμε στο σιδηροδρομικό σταθμό. Αφήσαμε τα ποδήλατα στον ειδικό χώρο και αναζητήσαμε το ζευγάρι αρχιτεκτόνων που θα έρχονταν από το εξωτερικό για μια σειρά διαλέξεων στη Σχολή. Δεν ήταν η πρώτη φορά που έρχονταν στο Βόλο. Προσγειώθηκαν στο διεθνές αεροδρόμιο του Στεφανοβικείου και πήραν το πρώτο εξπρές τραίνο από τη Λάρισα για το Βόλο. Με τη διπλή ηλεκτροκινούμενη γραμμή και το αεροδρόμιο στη μέση της διαδρομής, σε δώδεκα λεπτά είχαν φτάσει. Και όντως. Τους βρήκαμε στο παλιό κτίριο του ΟΣΕ, να παρατηρούν την εξαιρετική αντίθεση του εκλεκτιστικού αριστουργήματος με το υψηλής τεχνολογίας διπλό γυάλινο περίβλημα του νέου τερματικού σταθμού. «Πού να δείτε και το πώς αναδείχτηκε και το ίδιο το Δημαρχείο...σαν να καθρεφτίζεται στη θάλασσα !!!», τους είπα.
Πήρανε ένα ταξί και πήγαν στη Σχολή. Εμείς συνεχίσαμε με τα ποδήλατα. Εκεί, μας παρουσίασαν τρία σχέδια – τα δύο για κτίρια του Δήμου και το ένα για μια νέα προς διάνοιξη πλατεία – τα οποία θα προτείνουν για κατασκευή, σε συνεργασία και με διεθνείς χορηγούς. Τα έσοδα για το Δήμο θα ήταν σημαντικά, όχι μόνο μέσω των ενοικίων, αλλά κυρίως μέσω της υπεραξίας σε τουριστικό, πολιτιστικό, εμπορικό και οικονομικό επίπεδο που θα δημιουργήσουν. Ούτως ή άλλως, ο Βόλος επένδυε πια στην αναβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος μέσα από τα κέρδη των επενδύσεων από τα φωτοβολταϊκά στοιχεία σε όλα τα δημοτικά κτίρια. Και ο κόσμος το χαιρόταν διπλά.
Χτυπάει το τηλέφωνο στο γραφείο μου. Διακόπτω τους συναδέλφους. Το τηλέφωνο συνεχίζει και χτυπάει. Ασταμάτητα. Ξαφνικά, συνειδητοποιώ τι συμβαίνει. Δεν ήμουν στη Σχολή, αλλά στο δωμάτιό μου. Και δεν ήταν το τηλέφωνο που χτυπούσε, αλλά το θυροτηλέφωνο. Ξυπνώ. Ακούω βήματα στην εξώπορτα. Σταματούν και αφήνουν κάτω από τη πόρτα ένα προεκλογικό φυλλάδιο. Ξεχωρίζω την κλισέ, και προσβλητική πια, φράση «Το όραμά μου για την πόλη». Περίεργο. Τόσα οράματα, τόσων υποψηφίων, τόσων εκλογών, όλα με ένα κοινό στοιχείο: το βίαιο «ξύπνημα» σε μια μίζερη πραγματικότητα μιας πόλης που δεν αλλάζει. Και μια πόλη που δεν αλλάζει, δεν προσαρμόζεται, δεν προσπαθεί, δεν ρισκάρει, είναι βέβαιο ότι θα φθίνει.

Άραγε, το δικό μου όραμα, αν και πιο ευφάνταστο, πόσο πιο πραγματοποιήσιμο είναι; Αν κρίνω από δεκάδες άλλες πολιτείες εκτός Ελλάδας, αρκετά. Αν κρίνω και από όσα ακούμε τόσα χρόνια, επίσης. Όσο όμως ανακυκλώνεται στην εξουσία η ίδια υπεύθυνη καταστροφική γενιά, τόσο θα κοιμάμαι για να ονειρεύομαι και θα ξυπνώ για να κυνηγώ το όνειρο.

Eλλάδα σήμερα

Εξαιρετικό, δυστυχώς δεν ξέρω ποιος το έχει γράψει, αλλά το μεταφέρω (ελαφρώς εμπλουτισμένο)!
Μεσημέρι, Κολωνάκι, καφέ στην πλατεία.
Είναι αποκλεισμένο περιμετρικά, μπράβοι σε σχήμα Π, περαστικοί κοιτάζουν περίεργοι το θέαμα. Στη μέση αυτός, μαύρο κοστούμι, μαύρο πουκάμισο, όρθιος μιλάει στο κινητό.. Πίσω του άλλος μπράβος, κρατάει στα χέρια ευλαβικά το πούρο. Γυρνάει, τραβάει μια ρουφηξιά, συνεχίζει, ο κολαούζος το κρατάει,περιμένει την επόμενη ρουφηξιά. Μπράβος πούρου, επαγγέλματα του μέλλοντος.
Φθινοπωρινό μεσημέρι στο κέντρο της πόλης, η δημόσια επίδειξη της αήττητης ηλιθιότητας. Είναι πλούσιος. Έχει πολλά λεφτά, από πού, απροσδιόριστο.
Οι πλούσιοι αυτής της χώρας δεν κάνουν, έχουν.
Κάτι γενικώς, καράβια, προμήθειες, λαθρεμπόριο πετρελαίου, πλαστά τιμολόγια, ποδοσφαιρικές ομάδες-πλυντήρια, αγοραπωλησίες παικτών, εικονικά συμβόλαια, πουλάει φάρμακα στα νοσοκομεία στην τριπλάσια τιμή, εισαγωγή από την Κύπρο, εκμεταλλεύεται εμπορικά ακίνητα της εκκλησίας, καταπατάει δημόσιες εκτάσεις, χτίζει στη Μύκονο συγκρότημα κατοικιών με συνέταιρο γνωστό πολιτικό, αλλαγές συντελεστή δόμησης μόνο για την περίπτωσή του, έχει αναλάβει τη διαφημιστική καμπάνια υπουργείων, διαχειρίζεται τα λεφτά των ασφαλιστικών ταμείων, πουλάει τηλεοπτικά κανάλια που του χαρίζει το κράτος, αύξηση κεφαλαίου, τραπεζική εγγύηση, δάνεια, offshore εταιρείες, κωδικοί, μπράβοι. Πούρα.Χοντρός σβέρκος.
Οι περαστικοί απολαμβάνουν το θέαμα. Κουνάνε το κεφάλι ειρωνικά. Το θέμα είναι τα λεφτά. Μια χώρα που δεν παράγει τίποτα και έχει τόσους πολλούς πλούσιους. Δεν δημιουργούν αλλά έχουν διασυνδέσεις. Σωστοί άνθρωποι στις σωστές θέσεις. Βιτρίνες. Ταμίες. Μεταφορά χρήματος, όχι δημιουργία πλούτου. Δεν βγάζουνχρήματα, υπεξαιρούν.
Οι πλούσιοι ξέρουν πολύ καλά από πού προέρχονται τα χρήματά τους. Τα αντιμετωπίζουν και οι ίδιοι ως προϊόν εγκλήματος. Τα τρώνε γρήγορα και επιδεικτικά. Όπως οι γκάνγκστερ. Σε ολόκληρο τον κόσμο μόνο δύο άρχουσες τάξεις έχουν υιοθετήσει ως τρόπο ζωής το lifestyle της κολομβιάνικης μαφίας.
Οι Ρώσοι ολιγάρχες και οι Έλληνες πλούσιοι.
Θηριώδη τζιπ στα στενά δρομάκια (για τα οποία με την πρώτη νιφάδα οι οδηγοί τους διαμαρτύρονται ότι δεν υπάρχουν εκχιονιστικά), παρκαρισμένες πόρσε στα κλαμπ, αστυνομική προστασία, γουόκι τόκι, μπράβοι, ημίγυμνες ξανθιές, χοντροί σβέρκοι.
ΚΔΟΑ: Κτηνώδης δύναμη ογκώδης άγνοια.
Στον υπόλοιπο κόσμο οι πραγματικοί πλούσιοι μοιάζουν με φοιτητές στα Εξάρχεια. Σνίκερς, φούτερ και κουκούλες. Ανακάλυψαν ένα τσιπάκι, έστησαν τη Microsoft, την Apple, έφτιαξαν ένα πρόγραμμα, φαντάστηκαν μια κοινότητα, το FaceBook, βάζουν την εταιρεία τους στο χρηματιστήριο έναντι 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων φορώντας τζιν, στο υπόγειο γκαράζ παίζουν ακόμα Nirvana με τις φοιτητικές τους κιθάρες.
Εδώ δεν υπάρχουν κιθάρες. Ούτε πανεπιστήμια. Ελληνικός ληστρικός μικροκαπιταλισμός, κλοπιμαία. Ξαπλώστρες 3.000 ευρώ στην παραλία, ο ένας δίπλα στον άλλον...Πάνω στον άλλον. Όλοι μαζί. Δεν θέλουν να κρυφτούν, θέλουν να φανούν.
Ποιος έχει το πιο μεγάλο σπίτι, το πιο μεγάλο κότερο (υποκατάστατα κάτι άλλου μικρού). Αγωνιούν για μια φωτογραφία τους σε φτηνές κίτρινες φυλλάδες, που λερώνεσαι άμα τις ξεφυλλίσεις.
Αγοράζουν παρέα, δημοσιότητα, σεξ, σταρ, μις, θεές, απόλυτες, υπέρλαμπρες, δίμετρες. Ξανθιές με μαύρη ρίζα. Από τη μαζική παραγωγή των καλλιστείων. Μια δυο γυμνές φωτογραφίες και μετά στον αγώνα. Στο ανελέητο κυνήγι στη σκληρή ζούγκλα της ζωής.
Η ανεργία στις νεαρές γυναίκες μέχρι τα 30 φτάνει στο 40%. Πιράνχας, κόβουν βόλτες από φωτογράφιση σε κότερα, από πασαρέλα σε επισκέψεις κατ' οίκον. Το ίδιο παμπάλαιο συγκινητικό όνειρο. Μια μέρα ο πελάτης θα ερωτευτεί και θατην κάνει κυρία. Ένας γάμος, τώρα πριν να 'ναι αργά, τα χρόνια περνάνε γρήγορα, νέο εμπόρευμα βγαίνει στην αγορά κάθε σεζόν.
Τα πούρα διαλέγουν. Επιλέγουν την επόμενη trophy wife. Επιλέγουν και επιλέγονται. Ε9 κυκλοφορούν σε φωτοτυπίες, αγοραπωλησίες,ντιλ κλείνονται...
Τα κοσμικά περιοδικά γράφουν για πανέμορφα μοντέλα που φωτογραφίζονται σε ακριβά μαγαζιά με νεαρούς ζεν πρεμιέ της αθηναϊκής νύχτας. Εννοούν escort, συναντάνε γιους πλουσίων με την ελπίδα να «κατακτηθούν». Νέες ιδιότητες της κοσμικής ζωής. Κληρονόμοι. Γιοι εισηγμένων. Πολύφερνοι γαμπροί με πολλές κατακτήσεις. Οι βίζιτες της πρώτης σελίδας.
Ο πλανήτης μπαίνει στον τρίτο χρόνο της οικονομικής κρίσης. Ο δύσκολος χειμώνας.
Οι ελληνικές πολιτικές εφημερίδες, αυτιστικές πάντα, στο πιο βαθύ τούνελ της κρίσης, εισάγουν στην ύλη τους κοσμικά ένθετα. Χρώματα πολύχρωμα, γυαλιστερές φωτογραφίες. Δες το 16χρονο ζάπλουτο ξέκωλο πώς διασκεδάζει στα μπουζούκια.
Ζηλεύεις; Δες τον νεαρό πάμπλουτο κληρονόμο αγκαλιά με τη θεά, τηνπροκλητική miss young. Θα κάνουν προγαμιαίο συμβόλαιο; Η Ελένη ρίχνει με νάζι το τιραντάκι να φανεί η ρόγα, πέφτει η τηλεθέαση. 5.000 άτομα στο γάμο, τραγούδησε ο Ρέμος, εσύ δεν ήσουν εκεί;
Εσένα ο μπαμπάς σου δεν έκανε λαθρεμπόριο πετρελαίου; Η μαμά σου δεν ήταν συμβολαιογράφος στα μεγάλα ντιλ ακίνητης περιουσίας; Δεν ξέρεις ούτε ένα γενικό γραμματέα υπουργείου, έναν ταμία κόμματος έστω; Τι άτυχος που ήσουν.
Όλα διορθώνονται όμως, άρχισε τώρα, κάνε προσθετικές στήθους, κάνε κάτι. Αν δεν είσαι αγοραστής, γίνε τουλάχιστον εμπόρευμα.
Οι αθλητικές εφημερίδες είναι καλύτερες; Ο σημαντικότερος λόγος να κόβεις τα δέντρα σου. Ημερήσιες (;), ανεξάρτητες (;), αθλητικές (;), Εφημερίδες (;)... Παίρνουν γραμμή από τον πρόεδρο, πορώνουν για ψευτομεταγραφές και κινούν στρατούς τυφλών φανατικών. Στο βάθος ψήφοι, πιέσεις στην εξουσία, εμπορικά κέντρα...
Η Ελλάδα, αδιόριστη πτυχιούχος, κλείνει τα μάτια, πέφτει στο κρεβάτι για μια μονιμοποίηση στο δημόσιο, υπέρβαρη πηδάει απ' το μπαλκόνι. Γυρνάει το ρολόι μια ώρα πίσω μεσάνυχτα Κυριακής, ετοιμάζεται για τον πιο βαρύ χειμώνα. Μπερδεμένη, πεινασμένη, εν πλήρη συγχύσει, δηλώνει αθώα.
Ήταν ωραίο το έργο, εύκολο, χωρίς κόπο, θεαματικό σαν μεταμεσονύχτια κολομβιάνικη σαπουνόπερα του Άλφα με βαρόνους κοκαΐνης, μπράβους και μικρά κοριτσάκια που πάνε στον πλαστικό χειρούργο με παιδιάστικη αφέλεια για να πιάσουν την καλή, να τις διαλέξει ο αρχηγός της συμμορίας. Κρατάει 45 λεπτά.
Μετά ακολουθεί τελεμάρκετινγκ. Κατσαρόλες, στρώματα και όργανα γυμναστικής, 29,99 ευρώ σε 6 δόσεις.
Α, και μερικά F16. Πού πας χωρίς αυτά; Θα μας πάρουν τη Θεσσαλονίκη!!! Πρέπει να τους πρόλάβουμε, να πάρουμε εμείς πρώτοι την Πόλη, τη Βαβυλώνα και την Αλεξάνδρεια.

Συμπληρώνω:
Πού είναι η άλλη Έλλάδα; Η Ελλάδα των νέων. Η Ελλάδα της γνώσης, της επιστήμης και της έρευνας. Η Ελλάδα της τέχνης, του πολιτισμού και του πνεύματος. Η Ελλάδα του αντοπάριστου (βλέπετε χρειαζόμαστε επεξηγήσεις γιατί κινδυνεύουμε να παρεξηγηθούμε!!!) αθλητισμού, της ευγενούς αμίλλης και του θαυμασμού του καλού καγαθού. Η Ελλάδα της δουλειάς, της προκοπής και της εξέλιξης. Η Ελλάδα του μέτρου, της μετριοφροσύνης και της σύνεσης. Κι όμως υπάρχει η Ελλάδα αυτή, υπάρχει, αναπνέει και λειτουργεί.
Μόνο που είναι χαμένη στην πεπατημένη, όπως περιγράφεται στο παραπάνω κείμενο. Αυτό το σύστημα χρεωκόπησε την Ελλάδα. Η διάσωσή της είναι το υπόλοιπο...
Ανακαλύψτε το, αποκαλύψτε το, διαδόστε το, ενισχύστε το, συμπληρώστε το...
Ίσως τότε φανεί η αρχή της ελπίδας...

Καφέ Σαντάν

Καφέ Σαντάν. Ένα από τα ιστορικότερα μπαράκια του Βόλου (και ίσως και όλης της Ελλάδας), με πάνω από τρεις δεκαετίες πολύπλευρης συνεισφοράς στην κοινωνία της πόλης. Η συνεισφορά αυτή δεν περιορίζονταν στο αμιγώς μουσικό κομμάτι (με το ροκ υπόβαθρο και μετέπειτα τη φιλοξενία μουσικών σχημάτων και συγκροτημάτων σε ζωντανές εμφανίσεις), αλλά επεκτείνονταν σε στέκι, σημείο συνάντησης της εκάστοτε νεολαίας και αφορμή για "σκάλισμα" ωραίων αναμνήσεων.

Σαν κτίριο, μπορεί από πρώτης άποψης να μην συγκεντρώνει το πλήθος των αρχιτεκτονικών και μορφολογικών στοιχείων, που θα αναζητούσε κάποιος σε ένα άλλο κτίριο εγνωσμένης ιστορικής αξίας, αλλά είναι σίγουρο ότι μια πιο προσεκτική ματιά θα αποκάλυπτε πολύ περισσότερες αρετές: Η ανθρώπινη κλίμακα (σε αντίθεση με τα όμορα κτίρια), οι αναλογίες των ανοιγμάτων, η τυπική μορφολογία της κεντρικής εισόδου, η υπέροχη μικρή αυλή με τα περίτεχνα κιγκλιδώματα και τα ψηλά δέντρα και τα διακοσμητικά στοιχεία είναι ένα πρώτο δείγμα. Το εσωτερικό του κτιρίου είχε τις δικές του αρετές, οι οποίες διακρίνονταν εύκολα και έδιναν έναν ξεχωριστό χαρακτήρα στο ίδιο το μπαρ.

Η θέση του στο κέντρο της πόλης του Βόλου, εντός του εμπορικού πυρήνα της και επί του πεζοδρόμου Ι.Κονταράτου, ήταν μοναδική. Για τριάντα τουλάχιστον χρόνια αποτελούσε τοπόσημο και ενεργό κέντρο συνάντησης. Ωστόσο, φαίνεται ότι δεν άντεξε στις πιέσεις για περισσότερο μπετόν, ψηλότερες κατασκευές, απρόσωπους όγκους, περισσότερο κέρδος.

Από καιρό άκουγα για το τέλος της πολύχρονης διαδρομής του Καφέ Σαντάν. Και το περίμενα στωικά. Και το πρωί της 5ης Ιανουαρίου 2010, έγινα μάρτυρας μιας δραματικής στιγμής, την οποία σας μεταφέρω φωτογραφικά.

Οι φωτογραφίες ωστόσο, όσο καλές και αν ήταν, δεν θα μπορούσαν να μεταφέρουν στον αναγνώστη τον πόνο, την απώλεια μνήμης, το μούδιασμα που ένιωσα τη στιγμή που η μπουλντόζα διακρίνονταν πίσω από το παράθυρο του εξωτερικού τοίχου. Έτη μουσικής, παρέας και διασκέδασης εξαφανίστηκαν.

Και ένιωσα το ίδιο υπεύθυνος για αυτό, από τη στιγμή που δεν πρόλαβα να αντιδράσω. Αλήθεια, αντέδρασε κανείς; Ο Δήμος Βόλου; Η Εφορία Νεοτέρων μνημείων; Ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Μαγνησίας; Αμφιβάλλω. Και αν αντέδρασαν, ιδού το αποτέλεσμα.

Κρίμα σε όλους μας που δεν μπορέσαμε να διαφυλάξουμε την ιστορία της πόλης μας, που δεν μπορέσαμε να κρατήσουμε όρθιο ένα όμορφο κτίριο.

Εγκαίνια Έκθεσης φωτογραφίας "Η τέχνη μπορεί..."

Τα εγκαίνια της έκθεσης φωτογραφίας της Φ.Λ.Β. με τίτλο "Η τέχνη μπορεί...", την Τετάρτη 25-11-2009 στη σοφίτα του κτιρίου Σπίρερ στο Βόλο, στέφθηκαν με απόλυτη επιτυχία. Με μεγάλη μου χαρά είδα αρκετό κόσμο - μεταξύ των οποίων και αρκετοί φίλοι μου - να έρχεται στην έκθεση.
Ελπίζω και τις υπόλοιπες μέρες λειτουργίας της έκθεσης - μακριά από το θόρυβο του ανοίγματος - ο κόσμος να επισκεφθεί την πρωτότυπη για τα δεδομένα του Βόλου έκθεση φωτογραφίας.
Ελπίζω επίσης σε νέα, επόμενα, αντίστοιχα αλλά προφανώς βελτιωμένα βήματα στο μέλλον...
Θωμάς, Θωμάς, Σωτήρης, Αποστόλης, Μαρία.
Οι "καλλιτέχνες"...

Έκθεση φωτογραφίας "Η τέχνη μπορεί..."

....με αφορμή μέρος του κειμένου του Ν.Καζαντζάκη "Αναφορά στον Γκρέκο".

Τετάρτη 25 Νοεμβρίου (έως 6 Δεκεμβρίου), στη σοφίτα του κτιρίου Σπήρερ, Βόλος.

Μελέτη κατοικίας (υπόγειο-ισόγειο-όροφος) στο Βόλο

Ύστερα από συζητήσεις ετών με τον φίλο μου -πελάτη (σε θεωρητικό επίπεδο) και περίπου 50 εναλλακτικά στησίματα, τα σχέδια είναι έτοιμα...
Σε αρκετά μικρό οικόπεδο και με εκμετάλλευση των διατάξεων για χαμηλά κτίρια (άρ.14 Γ.Ο.Κ.) ύστερα από απαίτηση του ιδιοκτήτη (προς τιμήν του, αφού θα μπορούσε να χτίσει μέχρι και 5όροφη οικοδομή για εκμετάλλευση)

και ύστερα από απαίτηση για κατασκευή μακέτας (αντί για 3D rendering) για την κατανόηση των χώρων...
ιδού η πρόταση.
Δεν μεταφέρθηκαν όλα τα μορφολογικά στοιχεία (π.χ. μεταλλικές περσείδες στα 2 μεγάλα υαλοστάσια κ.ά.).
Οι ποιότητες των χώρων, παρά τη προσπάθεια για απόδοση των υλικών στη μακέτα, χάνουν αρκετά σε σχέση με το σχέδιο (κάτοψη-τομή)....

Φονιάδες των δασών, πεύκα

26/8/09 Επιμέλεια: Μάνος Χωριανόπουλος

Τα πεύκα είναι γυμνόσπερμα(ντροπή τους), αειθαλή, ρητινοφόρα κωνοφόρα δένδρα με 90 περίπου είδη ανά τον κόσμο, που ανήκουν στην τρομοκρατική ομάδα Πευκίδες.

Ο φλοιός είναι παχύς και αυλακωτός, τα φύλλα βελονοειδή και φύονται κατά σπονδύλους ανά δύο, τρία ή πέντε, για να μπορούν να έχουν αλληλοκάλυψη σε περίπτωση που πέσουν σε αστυνομικό μπλόκο.

Στη βάση τους περιβάλλονται από ένα μεμβρανώδη κολεό και επειδή είναι γνωστό τοις πάσι ότι κάθε πράγμα στον καιρό του και τον Αύγουστο ο κολιός, η επίθεση των πεύκων έγινε Αύγουστο.

Το χρώμα τους είναι ανοιχτό ως σκούρο πράσινο που σημαίνει ότι μάλλον τα πεύκα πρόσκεινται στο ΠΑΣΟΚ, επομένως ξέρουμε ότι πίσω από τη δράση της οργάνωσης κρύβεται ο κομαντάντε Γιώργος.

Συνήθως είναι ήσυχα και ομορφαίνουν το περιβάλλον, αλλά μερικές φορές όταν συναντήσουν τον άνεμο κάνουν σκανδαλιές. Πώς λέγανε οι παλιοί ένα παιδάκι ένα αγγελάκι, δύο παιδάκια δύο διαβολάκια. Ε, αυτό ακριβώς. Και αν δεν πιστεύετε εμένα, το είπε και ο κυβερνητικός διπρόσωπος, που μιλάει πάντα τη γλώσσα της αλήθειας...

Τα πεύκα λοιπόν φταίνε για τις πυρκαγιές. Τις βάζουν, τις φουντώνουν, τις εξαπλώνουν και με τη βοήθεια του ανέμου καταστρέφουν τα πάντα. Όχι τα κενά στη νομοθεσία, που μετατρέπουν τη δασική έκταση σε χορτολιβαδική και μετά σε οικιστική, όχι οι συνεταιρισμοί και οι μονές που καταπατούν με σχέδιο και δίνουν την εντολή στα ανθρωποειδή που βάζουν τις φωτιές.

Φταίνε τα πεύκα και ο στρατηγός άνεμος, όχι οι ελλείψεις στην πυροσβεστική(έχουμε αγροφύλακες, τι να τους κάνεις τους πυροσβέστες;), ούτε τα στρέμματα που τυχαία μένουν έξω από την αναδάσωση, όταν και όποτε αυτή γίνεται,.

Φταίνε τα πεύκα και όχι ηγεσία της πυροσβεστικής για το γεγονός ότι μια μικρή φωτιά υποτιμήθηκε με αποτέλεσμα να καεί η βορειοανατολική Αττική.

Φταίνε τα πεύκα και όχι εσύ και εγώ που ονειρευόμαστε ένα σπίτι μέσα στο δάσος και συναλλασσόμαστε με κάθε ερπετό για να το χτίσουμε, είτε πρόκειται για εργολάβο είτε πρόκειται για γαλάζιο ή πράσινο έμπορο ρουσφετιών .

Και πάνω απ' όλα φταίνε τα πεύκα, η μοίρα, ο νόμος του Μέρφι, ο στρατηγός άνεμος, η ασύμμετρη απειλή και ποτέ μα ποτέ(πιπέρι στο στόμα) ο γαλάζιος στρατός κατοχής που ρημάζει τη χώρα.

Σε αυτό το σημείο πρέπει να τονίσουμε για όσους κακεντρεχείς πολίτες πιστεύουν πως ο πρωθυπουργός δεν κάνει τίποτα για όλα αυτά, ότι ο Κώστας Καραμανλής πήγε τρεις ολόκληρες φορές στο συντονιστικό της πυροσβεστικής με τζάκετ αλά Τζορτζ Μπους στους δίδυμους πύργους και τζιν παντελόνι, γιατί είναι άνθρωπος του λαού και της δράσης.

Για όσα βρώμικα μυαλά ζητάνε την παραίτηση του υπουργού Εσωτερικής καταστροφής θέλουμε να υπενθυμίσουμε ότι ο Προκόπης Παυλόπουλος έμεινε στη θέση του στις φωτιές της Ηλείας όταν έχασαν τη ζωή τους 80 άνθρωποι, έμεινε στη θέση του όταν ένα 15χρονο παιδί έπεσε νεκρό από πυρά αστυνομικού, έμεινε στη θέση του όταν η Αθήνα έγινε φλαμπέ μετά τον φόνο του παιδιού. Δεν είναι λοιπόν δυνατόν να φύγει τώρα για μερικά καμένα δέντρα και σπίτια.

Δεν το θέλουμε άλλωστε, διότι όπως έχουμε πει και σε παλαιότερο κείμενο, τη μέρα που θα παραιτηθεί αυτός ο γίγας της πολιτικής θα σημαίνει ότι θα είμαστε όλοι νεκροί και η χώρα θα έχει ισοπεδωθεί.

Και εμείς οι φοβισμένοι μικροαστοί τι θα κάνουμε απέναντι στη νέα τρομοκρατική οργάνωση Σέχτα Πεύκων; Τι θα κάνουμε απέναντι στο κύκλωμα που καίει εδώ και χρόνια τα δάση και φτιάχνει αυθαίρετα για να στεγάσουμε τη βλακεία και την ξιπασιά μας;Η μεγάλη καταστροφή φέρνει απελπισία, αλλά η ελπίδα παραμένει ζωντανή. Για κάθε τομάρι εμπρηστή, για κάθε άθλιο εργολάβο, για κάθε γαντζωμένο στην καρέκλα του πολιτικάντη υπάρχουν εθελοντές που κινδυνεύουν για να σώσουν δάση και περιουσίες αγνώστων τους, υπάρχουν πυροσβέστες άυπνοι και κουρασμένοι που δεν τα παρατάνε μέχρι να νικήσουν, υπάρχουν πιλότοι που παίζουν τη ζωή τους κορώνα γράμματα μέσα στους καπνούς. Όσο αυτή η σπάνια πάστα ανθρώπων δίνει το παράδειγμα θα υπάρχει πάντα η ελπίδα ότι κάποια μέρα οι πολλοί θα ακολουθήσουν.

Ας ευχηθούμε μόνο όταν έρθει εκείνη η μέρα να έχει μείνει κανένα πεύκο στη χώρα και ας είναι και πεύκο-εμπρηστής που θα έλεγε και ο Αντώναρος.

ΗΜΙΥΠΕΥΘΥΝΟΙ – ΗΜΙΥΠΑΙΘΡΙΟΙ

Οι ημιυπαίθριοι χώροι αποτελούν ένα από τα ομορφότερα και διαχρονικότερα μορφολογικά στοιχεία της ελληνικής αρχιτεκτονικής. Η σημασία τους είναι πολυδιάστατη. Προστασία από έντονα καιρικά φαινόμενα, ενδυνάμωση ανθρώπινης κλίμακας, σκίαση του ισογείου από τον άμεσο ήλιο, δημιουργία ευεργετικών ρευμάτων αέρα για τη ψύξη του κτιρίου. Μορφολογικά, η προκύπτουσα ογκοπλασία των όψεων και των τομών είναι τουλάχιστον ενδιαφέρουσα, ενώ και σε επίπεδο κάτοψης, αποτελεί ένα ακόμα σημαντικό εργαλείο για τη διαχείριση των τετραγωνικών μέτρων ανάμεσα στο ισόγειο και τους ορόφους του κτιρίου.

Στη σύγχρονη Ελλάδα οι ημιυπαίθριοι χώροι υπάρχουν εδώ και πολλά χρόνια με αρκετά παραδείγματα υποδειγματικής χρήσης τους. Δυστυχώς όμως, πολύ περισσότερα είναι τα παραδείγματα καταπάτησης (μέσω κλεισίματός τους και ολικής ή μερικής μετατροπής τους σε δωμάτιο, σε δύο μορφές: στην εκ των υστέρων (επέμβαση αρκετά μετά την αρχική κατασκευή) και στην εκ προμελέτης (επέμβαση ή εξ αρχής ή ελάχιστα μετά τη κατασκευή). Προφανώς η δεύτερη μορφή είναι χειρότερη από πολλές απόψεις.

Η αλλοίωση των χώρων αυτών επιφέρει σοβαρές επιπτώσεις. Κατ’ αρχάς αίρονται όλα τα πλεονεκτήματα, που προσέδιδαν αρχικά. Και επιπλέον, αλλοιώνεται η αισθητική (όπου υπάρχει) των όψεων. Επίσης, τα παραπάνω τετραγωνικά μέτρα χρειάζονται περισσότερη ενέργεια θέρμανσης και ψύξης από αυτή που η μελέτη υπολόγισε. Σε μεγαλύτερη κλίμακα συνεπάγεται επιβάρυνση των κοινόχρηστων χώρων (αναλογικά) σε κάθε περιοχή της πόλης. Τέλος, η αύξηση της δόμησης προκαλεί μια αύξηση της τιμής του κτιρίου, αναντίστοιχη με τη φαινομενική της τιμή (που προκύπτει από τα στοιχεία της μελέτης), η οποία και καταλήγει ως αδήλωτο έσοδο στον πωλητή της (με αποτέλεσμα τις απώλειες εσόδων για το κράτος).

Ωστόσο, στην προσπάθεια αναζήτησης απαντήσεων θα πρέπει να διεκρινιστούν ορισμένα στοιχεία. Η ίδια η νομοθεσία δίνει έναν πλήρη ορισμό των ημιυπαίθριων χώρων: «Ημιυπαίθριος χώρος είναι ο στεγασμένος χώρος του κτιρίου, του οποίου η μία τουλάχιστον πλευρά είναι ανοιχτή προς τον κοινόχρηστο χώρο ή τους ακόλυπτους χώρους του οικοπέδου που δεν προσμετρώνται στην κάλυψη και οι υπόλοιπες πλευρές του ορίζονται από τοίχους ή κατακόρυφα φέροντα ή μη στοιχεία και χρησιμοποιείται για τη μετακίνηση ή προσωρινή παραμονή ανθρώπων» (άρ.2, παρ.32 του Γ.Ο.Κ.: ν.2831/2000). Με άλλα λόγια:
• Ο ημιυπαίθριος χώρος μπορεί και πρέπει να βρίσκεται αποκλειστικά στο ισόγειο του κτιρίου (ή καλύτερα στην ίδια στάθμη με τον κοινόχρηστο – ακάλυπτο χώρο). Ημιυπαίθριος χώρος σε επίπεδο πέρα του ισογείου δεν ορίζεται (π.χ. στον 5ο όροφο πολυκατοικίας, αφού η μόνη δυνατή μετακίνηση ανθρώπων από το κτίριο προς τον κοινόχρηστο – ακάλυπτο χώρο μέσω του μπαλκονιού είναι με πτώση !!!).
• Με τον περιορισμό βάθους και κλειδωμένη αναλογία μήκους – πλάτους, επιχειρήθηκε η αποφυγή σχεδιασμού ημιυπαίθριων χώρων, που θα μπορούσαν να μετατραπούν αυτόματα σε δωμάτια. Ωστόσο, επρόκειτο για ημίμετρο, αφού παραβλέπει την υπόλοιπη κάτοψη προ του ημιυπαίθριου (και το πώς εύκολα θα ενοποιηθούν σε ένα μελλοντικό δωμάτιο).

Έτσι, στην ερώτηση «ποιος φταίει», πέρα από τον απλό πολίτη, ευθύνονται οι εξής:
• Οι μελετητές, οι οποίοι είτε γνωρίζουν τους κανονισμούς και τους καταστρατηγούν για την αποκόμιση κέρδους, είτε χρειάζεται να κατανοήσουν καλύτερα τις αντίστοιχες έννοιες. Βεβαίως, είναι αλήθεια ότι όσο λιγότερη εμπειρία και όση περισσότερη ανάγκη για δουλειά έχει ένας μελετητής, τόσο πιο επιρρεπής είναι σε πιέσεις των πελατών γα καταστρατήγηση στοιχείων της μελέτης.
• Οι κατασκευαστές, οι οποίοι έχουν να κάνουν περισσότερο με το κέρδος, οπότε είναι σύνηθες το φαινόμενο σημαντικών διαφοροποιήσεων των σχεδίων στην πράξη. Μάλιστα, φαίνεται ότι οι ημιυπαίθριοι χώροι είναι μία μόνο από τις μεθόδους που χρησιμοποίησαν τα τελευταία 30 χρόνια για την «εξοικονόμηση» τετραγωνικών μέτρων, όπως η ενοποίηση κουζίνας – καθιστικού (σαλοκουζίνα), τα ενιαία μπάνια (σε αντίθεση με τα παλιότερα διαχωρισμένα δωμάτια μπανιέρας και λεκάνης), η έλλειψη πρόνοιας για εντοιχισμένες ντουλάπες, η μείωση του ελεύθερου ύψους και τελευταία η κατάργηση διαδρόμων και η πρόσβαση σε όλα τα δωμάτια άμεσα από το σαλόνι (προς κατάργηση κάθε ιδιωτικότητας !!!).
• Οι μηχανικοί των πολεοδομικών υπηρεσιών των Ο.Τ.Α., οι οποίοι επίσης λόγω άγνοιας του Γ.Ο.Κ. ή/και «παραβλέψεων», δεν εφαρμόζουν ακόμα και τον ορισμό του ημιυπαίθριου χώρου και αδειοδοτούν εξ’ αρχής παράνομες μελέτες. Ακόμα, δεν «αναγνωρίζουν» τις περιπτώσεις εκείνες των μελετών, οι οποίες ευνοούν το εν συνεχεία κλείσιμο των ημιυπαίθριων χώρων.
• Εξ’ ίσου υπεύθυνοι είναι και οι ελεγκτικοί μηχανισμοί των πολεοδομικών υπηρεσιών κατά τη διάρκεια της κατασκευής αλλά και αργότερα. Οι μηχανισμοί αυτοί είναι ανύπαρκτοι και θα μπορούσαν – αν λειτουργούσαν – να πετύχουν σε πολλαπλά επίπεδα (πρόληψη του φαινομένου, ορθή πολιτική προστίμων κ.ά.).
• Τέλος, υπεύθυνη θεωρείται και η κεντρική εξουσία, η οποία - αφού απλώς παρακολουθεί τη διαιώνιση και γιγάντωση του προβλήματος - καθιστά σήμερα τους ημιυπαίθριους στην ουσία σε μοχλό μικροκομματικών πιέσεων, αφού τους χειρίζεται με τη λογική των αυθαίρετων κατοικιών και την ένταξή τους στα σχέδια πόλης (νομιμοποίηση κατά το δοκούν). Η διαφορά ωστόσο στη περίπτωση αυτή είναι ότι αφ’ ενός οι τελευταίες ρυθμίσεις για τους ημιυπαίθριους χώρους αφορούν σε τακτοποίηση και κατ’ επέκταση σε ένα αμιγώς εισπρακτικό μέτρο (και σε καμία περίπτωση σε νομιμοποίηση), και αφ’ ετέρου οι ημιυπαίθριοι χώροι κινδυνεύουν να «ποινικοποιηθούν» στο σύνολό τους, παρασέρνοντας και τους νομίμως υφιστάμενους. Αποτελεί την τελευταία προσπάθεια για ολική απαγόρευση της δυνατότητας κατασκευής αυτού του υπέροχου μορφολογικού στοιχείου.

Εν κατακλείδει, η πιο απλή πρόταση θα ήταν να «θωρακιστούν» τα θεσμικά δεδομένα ως έχουν. Ή ακόμα, να περιγράφονται διαφορετικές ρυθμίσεις για ημιυπαίθριους χώρους στο ισόγειο και σε υπέργειους χώρους. Ταυτόχρονα όμως, οι εμπλεκόμενοι θα πρέπει να αποδείξουν ότι μπορούν να διασφαλίσουν την παρουσία της έννοιας των ημιυπαίθριων χώρων (και στην πράξη) και να διασφαλίσουν ένα άρτιο αστικό περιβάλλον. Είναι θέμα βούλησης και ευθειξίας. Πολιτικής, ηθικής, επιστημονικής και επαγγελματικής. Και βέβαια, το κράτος θα πρέπει να αναζητήσει αλλού τα χαμένα του έσοδα. Γιατί το να προσπαθήσει να αποκτήσει (για πρώτη φορά) ένα πλαίσιο οργάνωσης και ανάδειξης ενός αρχιτεκτονικού και πολεοδομικού λεξιλογίου, μάλλον θυμίζει όνειρο θερινής νυχτός.

Νοέμβριος Φωτογραφίας 2008 - Βόλος

Με μεγάλη μου χαρά συμμετέχω στη πρώτη μου ομαδική έκθεση φωτογραφίας μέσω της Φ.Λ.Β. Η έκθεση λαμβάνει χώρα το Νοέμβριο του 2008 (12-26) στη Νέα Ιωνία Βόλου.

Δεν ήμουν παρών στα εγκαίνια. Προτιμώ να κοιτάζω τις φωτογραφίες με περισσότερη ηρεμία. Όσο για το γεγονός ότι δύο από τις φωτογραφίες μου απασχόλησαν το κοινό, μόνο ως θετικό μπορώ να το λάβω.

Πιο συγκεκριμένα, η φωτό με τα ψηλόλιγνα δέντρα και την αριστερή στροφή του δρόμου προβλημάτισε με τον τίτλο της "Εξαναγκασμός σε κάμψη", ο οποίος, σύμφωνα με μαρτυρίες, προκαλεί αρνητικό συναίσθημα.

Η γνώμη μου είναι αντίθετη, αφού ο τίτλος περιέχει και μικρή δόση ειρωνίας.

Τα δέντρα κρατούν επιθετική στάση (κλίση) απέναντι στην επέλαση του δρόμου και καταφέρνουν (αντίθετα με τη κοινή πρακτική) να τον εξαναγκάσουν σε κάμψη.

Καλή συνέχεια...

ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ

(εγώ και η Νατάσα...)

Δημόσιος Διάλογος για το Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης του Βόλου

http://www.volos-city.gr/ecPage.asp?id=19463&nt=18&lang=1

Με μεγάλη χαρά αντίκρυσα το Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης Βόλου
και τον ανοιχτό διάλογο που ακολουθεί.
Ελπίζω μόνο ο διάλογος αυτός να είναι ουσιώδης στον βαθμό που του αναλογεί
και με συγκεκριμένες κινήσεις, που θα το φανερώνουν.
Πιο συγκεκριμένα, καλό θα ήταν οι γνώμες των πολιτών να δημοσιεύονται και να αναδιανέμονται στους μελετητές των προτάσεων και στο Δημοτικό Συμβούλιο.

Επί του θέματος, όλες οι προτάσεις για την ανάπτυξη της πόλης και της περιοχής είναι θεμιτές, θετικές, αισιόδοξες (με την θετική έννοια της λέξης) και λογικές.
Θα μου επιτραπεί να διαφωνήσω σε 1 σημείο
και να συμπληρώσω άλλα 2.

Η διαφωνία έγκειται στην πρόταση για απομάκρυνση του Σιδηροδρομικού Σταθμού της πόλης σε περιοχή εκτός του κέντρου (στο δέλτα της Νέας Ιωνίας):
1. Η απομάκρυνση ή μη του Σταθμού δεν πρέπει να συνδέεται με τη πιθανή νέα χάραξη του λατομείου, με την απομάκρυνση των γραμμών στο όριο Ν.Ιωνίας - Αγ.Αναργύρων ή με τη σύνδεση με τον εμπορικό λιμένα.
2. Η όποια χωροθέτηση σε περιοχή εκτός του αστικού ιστού θα πρέπει να συνδέεται με πολύ σοβαρούς υπολογισμούς για τις επιπτώσεις σε θέματα μεταφορών, συγκοινωνίας, αλλά κυρίως σε θέματα αντίληψης της πόλης από τους επισκέπτες (με άφιξη σε τόσο απομακρυσμένο σημείο). Οι υπολογισμοί αυτοί αμφιβάλλω αν επαρκούν να στηρίξουν τα όποια τεχνοκρατικά και ελαφρά επιχειρήματα περί απομάκρυνσης.
3. Ο σημαντικότερος ωστόσο λόγος βρίσκεται στο ιστορικό υπόβαθρο της πόλης:
Ο Βόλος είναι μια βιομηχανική πόλη και από πολύ νωρίς έζησε όλες τις φάσεις εκβιομηχάνισης, πρωτοστατώντας στον Ελληνικό - και όχι μόνο - χώρο.
Ο σιδηρόδρομος, ειδικότερα στην Ευρώπη και την Αμερική, υπήρξε ο μέγιστος φορέας ανάπτυξης και βιομηχανικής εξάπλωσης. Οι σιδηρόδρομοι έχουν συνδεθεί με την ιστορία του κάθε τόπου και τη βιομηχανική επανάσταση.
Ακόμα περισσότερο, οι Σιδηροδρομικοί Σταθμοί ήταν και είναι σε όλες τις Ευρωπαϊκές πόλεις ορόσημα σε επίπεδο πολεοδομικό, αρχιτεκτονικό, ιστορικό. Σε όλες τις πόλεις της Ευρώπης με ιστορικό παρελθόν τουλάχιστον ενός αιώνα, οι σιδηροδρομικοί τους σταθμοί βρίσκονται στο κέντρο τους. Η ύπαρξη των Σταθμών και οι πλατείες τους αποτέλεσαν ανεξαιρέτως κεντρικά σημεία αναφοράς και ανάπτυξης των αστικών ιστών.
Ο Σταθμός του Βόλου δεν αποτελεί εξαίρεση. Πρόκειται για ένα αρχιτεκτονικό αριστούργημα, πολεοδομικό σημείο αναφοράς και κτίριο-λειτουργία μέγιστης ιστορικής σημασίας για τον Βόλο (λιμάνι, Θεσσαλικοί σιδηρόδρομοι, Πήλιο).
Η πιθανή μεταφορά του Σταθμού εκτός της πόλης θα είναι ένα μέγιστο πολεοδομικό, αρχιτεκτονικό και ιστορικό σφάλμα. Οι πιθανές επιπτώσεις θα είναι:
Η απαξίωση της περιοχής Σ.Σταθμού - Παλαιών και του βιομηχανικού τους χαρακτήρα.
Η εκπλήρωση εμπορικής φύσεως συμφερόντων για πολυκαταστήματα στα Παλαιά.
Η ελάττωση της επιβατικής κίνησης από - προς Βόλο μέσω ΟΣΕ. Η συντριπτική πλειοψηφία των ελάχιστων παραδειγμάτων αντίστοιχων μετακινήσεων δείχνει ότι η επιβατική κίνηση και ενδιαφέρον μειώνονται κατακόρυφα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο υψηλότατης αρχιτεκτονικής (S.Calatrava) και υψηλότατων διασυνδέσεων και σημασίας Σταθμός των TGV (γρήγορων τρένων) στη Λυόν "Lyon-Satolas", ο οποίος υπολειτουργεί!
Θα πρέπει να τονιστεί ότι έχουν προταθεί λύσεις για ακόμα καλύτερη ένταξη του σημερινού Σταθμού στην πόλη. Χαρακτηριστικά αναφέρονται οι μελέτες του προγράμματος "Ηρακλης" (με νέο Σταθμό κάθετα στο υπάρχον κτίριο και τις γραμμές), αλλά και η ιδέα για κατεδάφιση της άθλιας αισθητικά πολυκατοικίας των Α',Β' ΔΟΥ Βόλου προς όφελος του δημόσιου χώρου όπισθεν του Δημαρχείου.

Προς συμπλήρωση προτείνω η δράση για μουσείο σύγχρονης τέχνης υψηλής αρχιτεκτονικής (τύπου Guggenheim-Bilbao, όπως αναφέρεται και στο Στρατηγικό Σχέδιο και μάλιστα γραμμένο λανθασμένα) να επεκταθεί σαν πιθανότητα και σε περισσότερα - πιθανόν φτηνότερα και κατασκευαστικά γρηγορότερα - έργα, συνοδευτικά σε άλλα προτεινόμενα έργα υποδομής (σταθμοί Τελεφερίκ, σταθμοί θαλάσσιας συγκοινωνίας κ.ά.).

Όσον αφορά στην συγκοινωνία, δεν αναφέρεται η ορθή και πλήρης ενημέρωση των επισκεπτών και των πολιτών που κινούνται στο Εθνικό δίκτυο του Νομού και στην Περιφερειακή Οδό για τα τοπωνύμια, τα αξιοθέατα και την τρέχουσα κατάσταση στο κυκλοφοριακό δίκτυο.

Επίσης προς συμπλήρωση προτείνεται - σε επίπεδο προσέγγισης - η δημιουργία δικτύου ποδηλατόδρομων στο Βόλο. Υπενθυμίζω ότι ο Βόλος δεν γίνεται ποδηλατούπολη από το μηδέν, αλλά κάποτε διοργάνωνε ποδηλατικούς γύρους με χιλιάδες συμμετέχοντες. Η ποδηλατική συνείδηση είναι υπαρκτή αλλά παραμελημένη στη πόλη μας και με αυτό το σκεπτικό θα πρέπει το ποδήλατο να ΕΠΑΝΑΚΤΗΣΕΙ και όχι απλώς να αποκτήσει τους δικούς του χώρους.

Ακόμα, εξειδικευμένες προτάσεις για ημι-βύθισμα της Λαμπράκη στη πλατεία Ρ.Φεραίου (Δημαρχείο) θα πρέπει να συνοδεύονται από συνολικότερες αρχιτεκτονικές, πολεοδομικές και συγκοινωνιακές μελέτες και όχι σε ένα κείμενο στρατηγικών επιλογών.

Τέλος, εύχομαι ο διάλογος αυτός να είναι γόνιμος και εποικοδομητικός για την πρόοδο της όμορφης πόλης μας.

Movie industry loves Greece...

Όπως ίσως θα γνωρίζετε, ήδη το γνωστό μας DVD βαδίζει προς την Δύση του και να νέου τύπου DVDs είναι πιά εδώ για να πάρουν τη θέση του. Οι κινηματογραφικές εταιρείες αποφάσισαν να μην συμπεριλάβουν τα ελληνικά στην λίστα των διατιθέμενων υποτίτλων. Με δύο λόγια, η γνωστή κίνηση που κάνατε μέχρι τώρα, πριν δείτε ένα έργο, να επιλέγετε ελληνικούς υποτίτλους πρώτα θα πάψει να υφίσταται ως δυνατότητα. Από εδώ και στο εξής θα πρέπει να επιλέγετε κάποια άλλη εναλλακτική γλώσσα ( π.χ. Αγγλικά, Γαλλικά κτλ. ανάλογα με το ποια ξένη γλώσσα μιλά κάποιος) προκειμένου να δείτε την αγαπημένη σας ταινία. Αυτή την περίοδο γίνεται μία προσπάθεια συλλογής υπογραφών που έχει σαν σκοπό την ενσωμάτωση ελληνικών υποτίτλων στα νέου τύπου DVD ( High Definition DVDs και Blu- Ray Discs). Η μέχρι τώρα πρόθεση των εταιρειών είναι να μην περιλάβουν την γλώσσα μας στις επιλογές υποτίτλων πράγμα που σημαίνει ότι «όποιος ξέρει Αγγλικά βλέπει έργο ενώ όποιος δεν... τρώει πόρτα από την βιομηχανία του κινηματογράφου». Ας δώσουμε δύο λεπτά από τον χρόνο μας και ας κάνουμε μία βόλτα βάζοντας την υπογραφή μας κι εμείς, ειδάλως θα το δούμε κάποτε μπροστά μας. Μέχρι στιγμής εχουν μπεί 10240 υπογραφές στο site, νούμερο μάλλον χαμηλό για να πείσει, κατά συνέπεια καλό θα ήταν να βοηθήσετε κι εσείς στην προσπάθεια δημοσιοποίησης της προσπάθειας κάνοντας forward το e-mail αυτό σε όσους γνωρίζετε προκειμένου να επιταχυνθεί η συλλογή υπογραφών στο μέτρο του δυνατού.

Το Link έχει μεταφραστεί στα ελληνικά και είναι το : http://www.petitiononline.com/grsubs/petition.html

ΑΚΟΜΑ ΜΙΑ ΧΑΜΕΝΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ

Το πολεοδομικό εργαλείο των Ενεργών Οικοδομικών Τετραγώνων (Εν.Ο.Τ.) βρίσκεται σε ισχύ από το 1985, ως μέρος του Γ.Ο.Κ. (άρ.13). Μαζί με μια σειρά παρόμοιων διατάξεων – όπως η παραχώρηση ακάλυπτων σε κοινή χρήση (άρ.12, Γ.Ο.Κ.1985) και το κεφάλαιο Β του Οικιστικού Νόμου (Ν.2508/97, άρθρα 8-17) – αποτελούν μεγάλο μέρος της σύγχρονης Ελληνικής πολεοδομικής νομοθεσίας όσον αφορά στις αναπλάσεις προβληματικών αστικών περιοχών και πιο συγκεκριμένα των υποβαθμισμένων αστικών κέντρων.
Ωστόσο, αν και σε ισχύ από το 1985, ουδεμία εφαρμογή των προαναφερθέντων εργαλείων έχει λάβει χώρα στην Ελλάδα, σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ευρώπη. Οι λόγοι που συνέτειναν στο φαινόμενο αυτό είναι ποικίλοι. Οι σοβαρότεροι από αυτούς είναι: α) η αδυναμία – ακαμψία του νομικού πλαισίου, β) η έλλειψη πολιτικής βούλησης, γ) η έλλειψη ενδιαφέροντος από τη πλευρά του κατασκευαστικού τομέα, δ) η πολεοδομική γραφειοκρατία και οι ασαφείς αρμοδιότητες, ε) το ιδιότυπο καθεστώς ιδιοκτησίας γης και κατάτμησης της αστικής γης στις Ελληνικές πόλεις και στ) η άγνοια των άμεσα ενδιαφερομένων (π.χ. των πολιτών) για τις πραγματικές δυνατότητες των εργαλείων αυτών και ο αδικαιολόγητος φόβος τους για πιθανή απώλεια των ιδιοκτησιών τους. Ειδικότερα η άγνοια των πολιτών ανάγεται στον πλέον σοβαρό λόγο μη αξιοποίησης έστω και του ελλιπούς υπάρχοντος θεσμικού πλαισίου, την ίδια στιγμή που το επίπεδο υποβάθμισης του αστικού περιβάλλοντος μοιάζει μη αναστρέψιμο.
Στα πλαίσια μιας συνεχούς προσπάθειας για την άρση των δυσκολιών και τη θεσμοθέτηση – χρήση ενός ευέλικτου και πρακτικού εργαλείου αστικών αναπλάσεων, υπήρξε μια σειρά ερευνητικών μελετών, βιβλιογραφικών αναφορών, ακόμα και πιλοτικών εφαρμογών. Μέγιστης σημασίας παράγοντας θα πρέπει να χαρακτηριστεί η προσπάθεια για συνεχή ενημέρωση των άμεσα ενδιαφερομένων, δηλαδή των πολιτών, αλλά και πιο εξειδικευμένα των μηχανικών. Η προσπάθεια αυτή δυστυχώς καταργείται και περιφρονείται με τον χειρότερο τρόπο στην περίπτωση του Πανελλήνιου Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού Ιδεών για την «Ανάπλαση της περιοχής Σαλάτς» της πόλης του Κιλκίς και εκ μέρους της Τεχνικής Υπηρεσίας του Δήμου Κιλκίς.
Πιο συγκεκριμένα, στο κείμενο με τις διευκρινιστικές ερωτήσεις – απαντήσεις, το οποίο εξεδόθη από τον Δήμο Κιλκίς (αρ.πρ.25582/22-11-2006), στην ερώτηση υπ.αρ.27β «Επιτρέπεται η επέμβαση στους ακάλυπτους χώρους των ιδιοκτησιών των οικοδομικών τετραγώνων με στόχο την παραχώρηση σε κοινή χρήση των υποχρεωτικώς ακαλύπτων των οικοπέδων; Προτίθεται η δημοτική αρχή να εφαρμόσει τις διατάξεις των άρ.12,13 του Γ.Ο.Κ.2000);» η απάντηση της Τ.Υ. ήταν μονολεκτικά «Όχι».
Προκαλεί ερωτηματικά η άρνηση της δημοτικής αρχής να συμπεριλάβει σε έναν αρχιτεκτονικό διαγωνισμό «ιδεών» ένα υπάρχον σημαντικό εργαλείο ανάπλασης, το οποίο με τη σειρά του μπορεί να προσφέρει αξιοσημείωτες λύσεις – προτάσεις στην αρχιτεκτονική και την πολεοδομική κλίμακα. Επίσης, προκαλεί απορία γιατί η δημοτική αρχή απέρριψε τη χρήση ενός πακέτου μέτρων, τα οποία – έστω και σε θεωρητικό επίπεδο στην Ελλάδα – παρουσιάζουν θετικά αποτελέσματα. Εξ’ άλλου, επρόκειτο για διαγωνισμό ιδεών και όχι προσχεδίων. Αν η ανεπίσημη δικαιολογία είναι η αποφυγή εκ μέρους του Δήμου των όποιων προβλημάτων ιδιοκτησίας και των συμμετοχικών διαδικασιών, τότε πρόκειται για περίπτωση μετάθεσης των ζητημάτων «κάτω από το χαλί», αφού οι διαδικασίες συμμετοχής και διαβούλευσης κυριαρχούν στη σύγχρονη πολεοδομία. Αν πάλι γίνει αναφορά για άσκοπη χρήση των συγκεκριμένων εργαλείων στη δοθείσα περιοχή λόγω έλλειψης προβλημάτων, τότε ποιος ο λόγος και για τη διεξαγωγή διαγωνισμού; Η μορφολογία του αστικού ιστού στη συγκεκριμένη περιοχή του Κιλκίς επίσης δεν απαγορεύει τη χρήση των εργαλείων αυτών. Επιπλέον, η πιθανή απόκριση ότι ο αγωνοθέτης (Δήμος Κιλκίς) είχε την τελική και απόλυτη επιλογή και διάθεση να θέσει τους όρους του διαγωνισμού – άρα και τον αποκλεισμό ορισμένων μεθόδων επίλυσής του – είναι υποτιμητική προς τους μελετητές και αντιτίθεται στην επιστημοσύνη του εγχειρήματος.

Όσον αφορά στο θέμα της ενημέρωσης, πιστεύω ότι τίθεται ζήτημα απόκρυψης ενός σημαντικού μέρους των δυνατοτήτων για αναβάθμιση της εικόνας των πόλεών μας, που τίθενται στο υπάρχον νομικό πλαίσιο και κατ’ επέκταση και ζήτημα περιορισμού του συνολικού βαθμού ανάπτυξης των πόλεών μας. Η απόκρυψη αυτή επίσης υποβαθμίζει την αστική κουλτούρα – που ούτως ή άλλως υστερεί στην χώρα μας – και επίσης υποτιμά την συνολική ενημέρωση και κρίση των Ελλήνων πολιτών. Τέλος, είναι λυπηρό το φαινόμενο η ίδια η πολιτεία – είτε κεντρικά είτε σε επίπεδο Ο.Τ.Α. – να αντιτίθεται στη συνεχή συλλογική προσπάθεια για ενδυνάμωση και συμπλήρωση της «φαρέτρας» των πολεοδομικών εργαλείων για την αναβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος, το οποίο μας αφορά όλους.