«Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός, η ποιότητα των κτιρίων, η αρμονική ενσωμάτωσή τους στο περιβάλλον τους, ο σεβασμός των φυσικών και αστικών τοπίων και της δημόσιας και ιδιωτικής κληρονομιάς αποτελούν ζήτημα δημοσίου συμφέροντος».
Έκθεση 27 της δημοσιευμένης οριζόντιας Οδηγίας της Ε.Ε. για την αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων (2005/36/EC).
Το 11ο πανελλήνιο συνέδριο αρχιτεκτόνων, το οποίο διοργάνωσε ο ΣΑΔΑΣ – ΠΕΑ στο Ζάππειο Μέγαρο πέρασε πια στην ιστορία, χωρίς ωστόσο ακόμα να γνωρίζω τα συμπεράσματά του, πόσο μάλλον τις επιπτώσεις που θα ακολουθήσουν। Με αρκετά νωπές τις μνήμες από τα τεκταινόμενα στο συνέδριο, θα ήθελα να μεταφέρω τις εντυπώσεις μου, ελπίζοντας ότι δεν θα επηρεαστούν ακριβώς από την «θερμή» ακόμα ανάμνησή τους.
Ύστερα από δώδεκα χρόνια απραξίας και αναμονής, ήταν κάτι παραπάνω από φανερό ότι είχε συσσωρευθεί αρκετή ενέργεια, η οποία έπρεπε με κάποιο τρόπο να βρει ένα διέξοδο εκτόνωσης και προβολής. Η ανάγκη αυτή ενδυναμώθηκε χάρη στα αλλεπάλληλα χτυπήματα εκ μέρους της κεντρικής εξουσίας κάτω από τη ζώνη των αρχιτεκτόνων, με τα οποία χάνονται και τα τελευταία από τα εναπομείναντα δικαιώματά τους και ταυτόχρονα χάνεται και κάθε ελπίδα για βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών. Και πώς θα μπορούσε να βελτιωθεί άραγε, όταν με νόμο του 1930 και με τις ευλογίες του κράτους, που ανέκαθεν στήριζε και υποκινούσε την υπερεκμετάλλευση της οικοδομής για λόγους στήριξης της εθνικής οικονομίας, μπορεί να αρχιτεκτονεί ο οποιοσδήποτε (μηχανικός και μη) εκτός από τον καθ’ ύλην αρμόδιο; Όταν το επάγγελμα του αρχιτέκτονα, παρά την ανοιχτή πρόσβαση στη σπουδή του και την έλλειψη γεωγραφικών περιορισμών στην άσκησή του, κρίνεται ως «κλειστό» και του καταργώνται οι ούτως ή άλλως χαμηλές κατώτατες αμοιβές, μειώνοντας την ποιότητα, διατηρώντας όμως τη διά βίου ποινική ευθύνη; Όταν επιτρέπει σε πολιτικούς μηχανικούς, τοπογράφους κ.ά. να εκπονούν μελέτες αναπλάσεων των δημόσιων χώρων των πόλεών μας χωρίς καν το έχουν διδαχθεί; Όταν για κάθε δημόσιο ή ιδιωτικό κτίριο, ο τελικός λόγος για τη μορφή και τη λειτουργία του μετατίθεται από τον αρχιτέκτονα στον μηχανολόγο μέσω του υπερφίαλου ενεργειακού πιστοποιητικού; Όταν αφαιρείται το δικαίωμα και η εν πράξει συμβολή των αρχιτεκτόνων από όλα τα μεγάλα δημόσια έργα; Όταν το κύριο τουριστικό μας προϊόν, το περιβάλλον μας, χτίζεται με τσιμέντο μέσα από πρωτοφανείς παρεκκλίσεις (πολεοδομικές, πολιτικές και ηθικές); Όταν η γη και το πράσινο των πόλεων μας πωλούνται χωρίς έλεγχο και παραδίνονται σε άγνωστους «σωτήρες» συναδέλφους από το εξωτερικό (αγνοώντας επιδεικτικά τους ικανότατους εγχώριους συναδέλφους); Ή τέλος, όταν τα κονδύλια για τη δημόσια ανώτερη και ανώτατη παιδεία αντί να αυξάνονται, μειώνονται στο μηδέν;
Η συμμετοχή ήταν αρκετά μεγάλη, όχι όμως όση αντιστοιχεί στα προβλήματα του κλάδου, στα οποία, θα πρέπει να προστεθεί και το τεράστιο ποσοστό ανεργίας, το οποίο δεν συμπεριλαμβάνεται σε κανένα επίσημο ποσοστό, λόγω της φύσης του ελεύθερου επαγγέλματος. Η παρουσία αρκετών φοιτητών (αν και περιορισμένη από τα περιφερειακά πανεπιστήμια) ήταν ελπιδοφόρα. Δεν θα αναφερθώ σε μικρά οργανωτικά λάθη και παραλείψεις, γιατί αυτά πάντα θα προκύπτουν, ειδικά σε τόσο μεγάλα συνέδρια. Αντίθετα, θα ήθελα να σχολιάσω ορισμένα σημεία:
Πρώτον, το γεγονός της σχεδόν αφελούς παρουσίας των πολιτικών εκπροσώπων, οι οποίοι προσήλθαν ως ευρισκόμενοι σε οποιοδήποτε άλλο αντίστοιχο κοινωνικό γεγονός και παρέμειναν απελπιστικά μακριά από την ουσία των προβλημάτων μας. Ακόμα και όσοι από αυτούς διατηρούν κατά παρέκκλιση τον τίτλο του «αρχιτέκτονα». Η υποκρισία τους ήταν αναμενόμενη. Μόνο ο Πρόεδρος του ΤΕΕ υποσχέθηκε «αρχιτεκτονική μόνο από αρχιτέκτονες», αλλά με τρόπο τόσο άμεσο, που με προβλημάτισε για την αυθεντικότητα των προθέσεων.
Δεύτερον, η διάθεση των αρχιτεκτόνων να αναλάβουν δράση για την επανάκτηση του συνόλου των δικαιωμάτων τους, τόσο μέσω της ενημέρωσης και της άσκησης πιέσεων προς το εσωτερικό, όσο κυρίως μέσω των κατοχυρωμένων, ξεκάθαρων και ισχυρών διατυπώσεων θέσεων περί της αρχιτεκτονικής ως εθνικό κοινωνικό αγαθό και ως λειτούργημα, από το σύνολο των διεθνών οργανισμών και δικαστηρίων. Ταυτόχρονα, η θέληση για άνοιγμα προς την κοινωνία με στόχο την κατανόηση ότι η έλλειψη αρχιτεκτονικής οπτικής και παιδείας συνεπάγεται αρκετά ευρύτερες επιπτώσεις στο περιβάλλον που ζούμε και στο κοινωνικό σύνολο.
Τρίτον, η παντελής έλλειψη ενδιαφέροντος από τα μέσα ενημέρωσης, έντυπα και ηλεκτρονικά. Προφανώς, τα προβλήματα των 18.000 ελλήνων αρχιτεκτόνων δεν ενδιαφέρουν το ευρύτερο κοινό. Προφανώς δεν ενδιαφέρει κανέναν το αν έχει πράσινο στις πόλεις του, αν οι δρόμοι και τα κτίρια που καθημερινά συναντάει τον πνίγουν στο τσιμέντο, αν στην επαρχία στην οποία ταξιδεύει όλο και λιγότερο τα δέντρα αντικαθίστανται από αντιαισθητικούς όγκους, αν οι χώροι που εργάζεται τον εμπνέουν και αν τα κτίρια στα οποία ζει, κοιμάται, τρώει, ερωτεύεται και μεγαλώνει τα παιδιά του είναι αισθητικά, λειτουργικά και ψυχολογικά άρτια.
Έκθεση 27 της δημοσιευμένης οριζόντιας Οδηγίας της Ε.Ε. για την αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων (2005/36/EC).
Το 11ο πανελλήνιο συνέδριο αρχιτεκτόνων, το οποίο διοργάνωσε ο ΣΑΔΑΣ – ΠΕΑ στο Ζάππειο Μέγαρο πέρασε πια στην ιστορία, χωρίς ωστόσο ακόμα να γνωρίζω τα συμπεράσματά του, πόσο μάλλον τις επιπτώσεις που θα ακολουθήσουν। Με αρκετά νωπές τις μνήμες από τα τεκταινόμενα στο συνέδριο, θα ήθελα να μεταφέρω τις εντυπώσεις μου, ελπίζοντας ότι δεν θα επηρεαστούν ακριβώς από την «θερμή» ακόμα ανάμνησή τους.
Ύστερα από δώδεκα χρόνια απραξίας και αναμονής, ήταν κάτι παραπάνω από φανερό ότι είχε συσσωρευθεί αρκετή ενέργεια, η οποία έπρεπε με κάποιο τρόπο να βρει ένα διέξοδο εκτόνωσης και προβολής. Η ανάγκη αυτή ενδυναμώθηκε χάρη στα αλλεπάλληλα χτυπήματα εκ μέρους της κεντρικής εξουσίας κάτω από τη ζώνη των αρχιτεκτόνων, με τα οποία χάνονται και τα τελευταία από τα εναπομείναντα δικαιώματά τους και ταυτόχρονα χάνεται και κάθε ελπίδα για βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών. Και πώς θα μπορούσε να βελτιωθεί άραγε, όταν με νόμο του 1930 και με τις ευλογίες του κράτους, που ανέκαθεν στήριζε και υποκινούσε την υπερεκμετάλλευση της οικοδομής για λόγους στήριξης της εθνικής οικονομίας, μπορεί να αρχιτεκτονεί ο οποιοσδήποτε (μηχανικός και μη) εκτός από τον καθ’ ύλην αρμόδιο; Όταν το επάγγελμα του αρχιτέκτονα, παρά την ανοιχτή πρόσβαση στη σπουδή του και την έλλειψη γεωγραφικών περιορισμών στην άσκησή του, κρίνεται ως «κλειστό» και του καταργώνται οι ούτως ή άλλως χαμηλές κατώτατες αμοιβές, μειώνοντας την ποιότητα, διατηρώντας όμως τη διά βίου ποινική ευθύνη; Όταν επιτρέπει σε πολιτικούς μηχανικούς, τοπογράφους κ.ά. να εκπονούν μελέτες αναπλάσεων των δημόσιων χώρων των πόλεών μας χωρίς καν το έχουν διδαχθεί; Όταν για κάθε δημόσιο ή ιδιωτικό κτίριο, ο τελικός λόγος για τη μορφή και τη λειτουργία του μετατίθεται από τον αρχιτέκτονα στον μηχανολόγο μέσω του υπερφίαλου ενεργειακού πιστοποιητικού; Όταν αφαιρείται το δικαίωμα και η εν πράξει συμβολή των αρχιτεκτόνων από όλα τα μεγάλα δημόσια έργα; Όταν το κύριο τουριστικό μας προϊόν, το περιβάλλον μας, χτίζεται με τσιμέντο μέσα από πρωτοφανείς παρεκκλίσεις (πολεοδομικές, πολιτικές και ηθικές); Όταν η γη και το πράσινο των πόλεων μας πωλούνται χωρίς έλεγχο και παραδίνονται σε άγνωστους «σωτήρες» συναδέλφους από το εξωτερικό (αγνοώντας επιδεικτικά τους ικανότατους εγχώριους συναδέλφους); Ή τέλος, όταν τα κονδύλια για τη δημόσια ανώτερη και ανώτατη παιδεία αντί να αυξάνονται, μειώνονται στο μηδέν;
Η συμμετοχή ήταν αρκετά μεγάλη, όχι όμως όση αντιστοιχεί στα προβλήματα του κλάδου, στα οποία, θα πρέπει να προστεθεί και το τεράστιο ποσοστό ανεργίας, το οποίο δεν συμπεριλαμβάνεται σε κανένα επίσημο ποσοστό, λόγω της φύσης του ελεύθερου επαγγέλματος. Η παρουσία αρκετών φοιτητών (αν και περιορισμένη από τα περιφερειακά πανεπιστήμια) ήταν ελπιδοφόρα. Δεν θα αναφερθώ σε μικρά οργανωτικά λάθη και παραλείψεις, γιατί αυτά πάντα θα προκύπτουν, ειδικά σε τόσο μεγάλα συνέδρια. Αντίθετα, θα ήθελα να σχολιάσω ορισμένα σημεία:
Πρώτον, το γεγονός της σχεδόν αφελούς παρουσίας των πολιτικών εκπροσώπων, οι οποίοι προσήλθαν ως ευρισκόμενοι σε οποιοδήποτε άλλο αντίστοιχο κοινωνικό γεγονός και παρέμειναν απελπιστικά μακριά από την ουσία των προβλημάτων μας. Ακόμα και όσοι από αυτούς διατηρούν κατά παρέκκλιση τον τίτλο του «αρχιτέκτονα». Η υποκρισία τους ήταν αναμενόμενη. Μόνο ο Πρόεδρος του ΤΕΕ υποσχέθηκε «αρχιτεκτονική μόνο από αρχιτέκτονες», αλλά με τρόπο τόσο άμεσο, που με προβλημάτισε για την αυθεντικότητα των προθέσεων.
Δεύτερον, η διάθεση των αρχιτεκτόνων να αναλάβουν δράση για την επανάκτηση του συνόλου των δικαιωμάτων τους, τόσο μέσω της ενημέρωσης και της άσκησης πιέσεων προς το εσωτερικό, όσο κυρίως μέσω των κατοχυρωμένων, ξεκάθαρων και ισχυρών διατυπώσεων θέσεων περί της αρχιτεκτονικής ως εθνικό κοινωνικό αγαθό και ως λειτούργημα, από το σύνολο των διεθνών οργανισμών και δικαστηρίων. Ταυτόχρονα, η θέληση για άνοιγμα προς την κοινωνία με στόχο την κατανόηση ότι η έλλειψη αρχιτεκτονικής οπτικής και παιδείας συνεπάγεται αρκετά ευρύτερες επιπτώσεις στο περιβάλλον που ζούμε και στο κοινωνικό σύνολο.
Τρίτον, η παντελής έλλειψη ενδιαφέροντος από τα μέσα ενημέρωσης, έντυπα και ηλεκτρονικά. Προφανώς, τα προβλήματα των 18.000 ελλήνων αρχιτεκτόνων δεν ενδιαφέρουν το ευρύτερο κοινό. Προφανώς δεν ενδιαφέρει κανέναν το αν έχει πράσινο στις πόλεις του, αν οι δρόμοι και τα κτίρια που καθημερινά συναντάει τον πνίγουν στο τσιμέντο, αν στην επαρχία στην οποία ταξιδεύει όλο και λιγότερο τα δέντρα αντικαθίστανται από αντιαισθητικούς όγκους, αν οι χώροι που εργάζεται τον εμπνέουν και αν τα κτίρια στα οποία ζει, κοιμάται, τρώει, ερωτεύεται και μεγαλώνει τα παιδιά του είναι αισθητικά, λειτουργικά και ψυχολογικά άρτια.
