Σκέψεις για τους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι αρχιτέκτονες,

 

Με την επιστολή αυτή σας μεταφέρω ανησυχίες που δεν ανήκουν μόνο σε μένα, αλλά – όπως γνωρίζω – προβληματίζουν πολλούς συναδέλφους μας.

Τα ζητήματα που βαραίνουν τον κλάδο μας το τελευταίο διάστημα είναι πολλά και σημαντικά και τα βιώνουμε όλοι. Ωστόσο, το τελευταίο στοιχείο το οποίο θίγεται είναι η ίδια η αξιοπρέπεια των αρχιτεκτόνων.

Η κεντρική εξουσία, θεωρώντας τους μηχανικούς και ειδικά τους αρχιτέκτονες μια κάστα με ειδικά προνόμια, με τη βοήθεια σειράς νόμων και ενεργειών κονιορτοποίησε κάθε εργασιακό δικαίωμα και κάθε συνταγματικά και νομικά κατοχυρωμένη λογική σχεδιασμού του χώρου. Τα τελευταία «χτυπήματα» με τη φορολογία, τις εισφορές, το Νέο (;) Οικοδομικό Κανονισμό και το μηδενισμό των δημόσιων επενδύσεων και της οικοδομικής δραστηριότητας σίγουρα θα έχουν και αυτά τη συνέχεια τους.

Για να χρυσωθεί το χάπι (ή μάλλον για να το λαμβάνουμε σε περισσότερες δόσεις) υπήρξαν δύο εξελίξεις: η κατοχύρωση του αιτήματος «αρχιτεκτονική μόνο από αρχιτέκτονες» αλλά μόνο για τους παραδοσιακούς οικισμούς και η πληθώρα των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών, οι οποίοι ξεκίνησαν να προκηρύσσονται ξαφνικά με πρωτόγνωρη συχνότητα και με βάση το Νόμο 3843/2010 («Ταυτότητα κτιρίων, υπερβάσεις δόμησης και αλλαγές χρήσης, μητροπολιτικές αναπλάσεις και άλλες διατάξεις») και το ΦΕΚ1427Β’/2011 («νέο πλαίσιο διενέργειας αρχιτεκτονικών διαγωνισμών»). Αυτό βέβαια είναι ένα στοιχείο, το οποίο αποτελούσε ζητούμενο των αρχιτεκτόνων, αλλά και πάλι βρέθηκαν οι τρόποι να παρακαμφθεί (όπως παρανόμως έγινε με τη Πλατεία Πανεπιστημίου στο Βόλο).

Φαίνεται όμως ότι η φράση ενός εξαίρετου συναδέλφου στο 11ο Πανελλήνιο συνέδριο αρχιτεκτόνων «οι αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί είναι το όπιο των αρχιτεκτόνων» έτυχε της εκμετάλλευσης της κεντρικής εξουσίας. Έτσι, σε συνδυασμό με την απαράδεκτη λογική των ενεργειακών επιθεωρήσεων και της «τακτοποίησης» αυθαιρέτων, το «διαίρει και βασίλευε» επέστρεψε ως κινητήριος έννοια του Κράτους. Στα πλαίσια αυτά, αναδεικνύεται ένα ζήτημα: ελλείψει άλλων αντικειμένων, πάρα πολλοί αρχιτέκτονες στράφηκαν προς τη πληθώρα των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών, με τη κρυφή ελπίδα ότι μαζί με μια συνεχιζόμενη τριβή με το δημιουργικό κομμάτι της τέχνης μας θα μπορούσαν να αποσπάσουν ένα διόλου ευκαταφρόνητο πια χρηματικό έπαθλο.

Για πολλούς από τους νέους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, υπήρξαν σημαντικές παρατυπίες, σε βαθμό μάλιστα που να τους καθιστά άκυρους:

• Σε τρεις τουλάχιστον διαγωνισμούς δεν ανακοινώθηκαν ποτέ τα πρακτικά. Οι δύο από αυτούς αφορούν στην Ε.Α.Χ.Α. Α.Ε. (Αθήνα Χ4 και Θεσσαλονίκη Χ4) και ο άλλος στη Θεσσαλονίκη (ανάπλαση άξονα Αγίας Σοφίας). Στην Ε.Α.Χ.Α. Α.Ε. μάλιστα πιστεύουν ότι το έγγραφο ανακοίνωσης των νικητών αποτελεί τα πρακτικά του διαγωνισμού! Προφανώς αξίζουν συγχαρητήρια στους συναδέλφους που αναδείχθηκαν, αλλά μην ξεχνάμε ότι πέρα από τους 5 νικητές υπάρχουν 20 με 50 ακόμα συνάδελφοι σε κάθε διαγωνισμό, που δεν γνωρίζουν τι έκαναν λάθος. Και αν ο αγωνοθέτης δεν διακρίνεται για ευαισθησίες, θα έπρεπε να το κάνουν αυτό οι συνάδελφοι κριτές, των οποίων το αναγνωρισμένο κύρος θα πρέπει να διασφαλίζει αντίστοιχα ζητήματα. Ο σεβασμός προς τους αρχιτέκτονες που επένδυσαν χρόνο και χρήμα πρέπει να είναι αυτονόητος. Ακόμα και αν τα πρακτικά συντάσσονται για τυπικούς λόγους. Ακόμα και αν αναφέρουν π.χ. ότι «αποκλείστηκε λόγω πρωτόλυων σχεδίων». Η μή ύπαρξη πρακτικών αποτελεί λόγο ακύρωσης του Διαγωνισμού και πρέπει να υπάρξει δράση προς αυτό.
• Σε συνέχεια του προηγουμένου ζητήματος, οι διαγωνισμοί της Ε.Α.Χ.Α. Α.Ε., οι οποίοι είχαν ως αντικείμενο μια ομάδα τεσσάρων Ο.Τ. και του σταυρού που σχηματίζεται από τις ενδιάμεσες οδούς (εξ ου και το ευφυολόγημα «Χ4»), ουδέποτε εξήγησαν γιατί ανακήρυξαν νικητές μελέτες που το μόνο που πρότειναν είναι μια απλή πεζοδρόμηση του σταυρού και αγνόησαν μελέτες που απαντούν στη σύγχρονη ελληνική και διεθνή συζήτηση για το ασαφές όριο του δημόσιου με τον ιδιωτικό χώρο, ειδικά σε ότι έχει να κάνει με τις αστικές αναπλάσεις και την ανεύρεση υπαίθριων χώρων πρασίνου. Εδώ υπεισέρχεται ακόμα περισσότερο ο πραγματικός ρόλος των κριτών.
• Σε όλους τους διαγωνισμούς των δύο τελευταίων ετών, ζητείται από όλους τους συμμετέχοντες και ψηφιακός δίσκος (ελληνιστί: cd) με τα ψηφιακά αρχεία (.dwg) των σχεδίων, στη κεντρική συσκευασία με τα σχέδια και όχι στον εσώκλειστο φάκελο με τα προσωπικά στοιχεία. Ωστόσο, στις ιδιότητες των ψηφιακών αρχείων μπορεί κανείς εύκολα να βρει το όνομα του αρχιτέκτονα – κατόχου του σχεδιαστικού προγράμματος ειδικά όταν το έχει αγοράσει ο ίδιος (και αυτό ισχύει περισσότερο για τα «μεγάλα» γραφεία), καθιστώντας άκυρη τη συμμετοχή του, αφού αίρεται η ανωνυμία του! Αντίθετα, θα μπορούσε ο αγωνοθέτης να ζητήσει τα ψηφιακά αρχεία μόνο από τους νικητές σε δεύτερο στάδιο π.χ. πριν την απόδοση των χρηματικών βραβείων. Αντίστοιχες ερωτήσεις προς αγωνοθέτες σε πλαίσια ορισμένων από τους διαγωνισμούς αυτούς δεν έλαβαν απάντηση.
• Τέλος, η ομηρία των βραβευμένων συναδέλφων μέσω των χρηματικών επάθλων τους, η οποία μπορεί να υπερβεί και το ένα έτος, σε μια περίοδο μάλιστα όπου το κάθε ευρώ μετράει. Σε συνδυασμό με την αντισυνταγματική ληστεία του 95% του Πράσινου Ταμείου από τις τρύπες του κρατικού προϋπολογισμού (και των επιταγών του μεσοπρόθεσμου μνημονίου), είναι απαράδεκτο οι διαγωνισμοί αυτοί να βρίσκονται στον αέρα πολύ καιρό μετά την λήξη τους και ακόμα χειρότερα να προκηρύσσονται γνωρίζοντας ότι υπάρχει πιθανότητα να μην αποπληρωθούν ποτέ. Προτείνεται το άνοιγμα τραπεζικού λογαριασμού με το σύνολο των εκάστοτε επάθλων πριν τη προκήρυξη κάθε διαγωνισμού ως προϋπόθεση για τηδιενέργειά του. Σε περίπτωση βέβαια που ο διαγωνισμός κρίνεται άγονος, τότε τα χρήματα θα επιστρέφονται στον αγωνοθέτη.
• Σε συνέχεια του προηγούμενου σημείου, είναι τουλάχιστον περίεργο να ζητείται από τον αγωνοθέτη η φορολογική και ασφαλιστική ενημερότητα εκ των προτέρων, ειδικά όταν η έκδοση των επάθλων αργεί τόσο ώστε να χρειάζεται η έκδοση νέων ενημεροτήτων. Η υποχρέωση αυτή θα πρέπει να αφορά μόνο στους βραβευθέντες (ώστε να έχουν δικαίωμα να αναλάβουν τα βραβεία τους). Επίσης, θα πρέπει επιτέλους να απαγκιστρωθεί ο αρχιτέκτονας από τη φορολογική του ενημερότητα, όταν οι εξελίξεις με τη παράνομη εισαγωγή του ΤΣΜΕΔΕ στον ΕΟΠΥΥ και την υφαρπαγή των αποθεματικών του ταμείων οδηγούν νομοτελειακά στην εγκατάλειψη των συναδέλφων και στην εξαφάνιση του κράτους πρόνοιας. Αν η όποια Κυβέρνηση επιθυμεί τη στροφή προς την ιδιωτική ασφάλιση κατά το δοκούν, ας το πράξει από τώρα χωρίς υπεκφυγές. Αν όμως υπάρχουν ακόμη μεμονωμένες φωνές υποστήριξης της κοινωνικής πρόνοιας – ασφάλισης, θα πρέπει πρώτα να αποκαταστήσουν το εύρωστο του ταμείου μας και ύστερα να ζητούν τις ενημερότητές μας.

Όλα τα σημεία αυτά με τον τρόπο τους προσβάλλουν καίρια την αξιοπρέπεια των αρχιτεκτόνων (και ειδικότερα των νέων συναδέλφων με τη μεγάλη ανεργία) εκμεταλλευόμενα την αγάπη μας για το λειτούργημά μας και την αδράνεια του ΤΕΕ στην πιο δύσκολη συγκοιρία.

Παρακαλώ το ΣΑΔΑΣ – ΠΕΑ να δράσει τόσο με παρεμβάσεις προς την κεντρική εξουσία και τους αγωνοθέτες των διαγωνισμών όσο και με ενημέρωση της UIA, το κύρος της οποίας υποτίθεται ότι προστατεύει όλες τις εκφάνσεις του επαγγέλματος του Αρχιτέκτονα.

Περί αξιόλογων έργων (και δηλώσεων)

Ο Βόλος δυστυχώς κοιμάται...και χάνει ευκαιρίες για ανάδειξη και ανάπτυξη. Αποτελεί δίχως αμφιβολία μια μικρογραφία της Ελλάδας σε πάρα πολλούς τομείς. Γιατί οι πολιτικοί που τον «διοικούν» είναι αποστειρωμένοι, αποκομμένοι από την κοινωνία, ανεπίδεκτοι μαθήσεως (από προηγούμενα λάθη τους), αλλά κυρίως επειδή συνεχίζουν να σκέφτονται μόνο πολιτικά. Η τελευταία αφορμή έχει να κάνει με την πλατεία Πανεπιστημίου. Και το παρόν κείμενο απαντάει στις αλαζονικές και επικίνδυνες δηλώσεις του Δημάρχου Βόλου στο τελευταίο Δημοτικό Συμβούλιο (31 Ιανουαρίου 2012).

Αρχικά θα αναφέρω ορισμένα δεδομένα, ελπίζοντας να τα θυμάται τόσο ο βολιώτικος λαός όσο και οι αρχές του.

Επί πόσα έτη το σύνολο των πολιτικών δυνάμεων του τόπου κραύγαζαν για τη διάνοιξη της πλατείας Πανεπιστημίου και υπογράμμιζαν τη σπουδαιότητά της για την πόλη; Αν ανατρέξει κανείς στα αρχεία του τύπου (και όχι μόνο) θα δει την εντατική ανάδειξη της πλατείας Πανεπιστημίου στο νέο κεντρικό και πλέον δυναμικό σημείο της πόλης, που θα έδινε πνοή σε ένα βεβαρημένο τμήμα του αστικού ιστού. Όλοι οι πολιτικοί(συμπεριλαμβανομένης της σημερινής ηγεσίας) στήριζαν την αναγκαιότητα της διάνοιξης της πλατείας Πανεπιστημίου και την σπουδαιότητά της, ώστε να βρει τα απαιτούμενα υπολειπόμενα κονδύλια για τις αποζημιώσεις και τις καθαιρέσεις. Οι ίδιοι πολιτικοί, όταν η πλατεία διανοίχθηκε, ζητωκραύγαζαν στα μέσα ενημέρωσης – προς λήψη πολιτικών οφέλων – περί της δημιουργίας της νέας κεντρικής πλατείας της πόλης. Τώρα όμως, μεθοδεύουν καταστάσεις και βαφτίζουν τον οριστικό σχεδιασμό της πλατείας ως «μη αξιόλογο έργο», ώστε να γλιτώσουν από την υποχρεωτική από το νόμο (ΦΕΚ 1427Β’/16-6-2011) τέλεση αρχιτεκτονικού διαγωνισμού. Οι πολιτικές θέσεις είναι πια γνωστό ότι είναι φτερό στον άνεμο...
Ο νόμος αναφέρει (άρ.2):

1. Οι διαγωνισμοί μελετών προκηρύσσονται υποχρεωτικά για μελέτες ή για σχέδια ιδεών κάθε αξιόλογου τεχνικού έργου, του δημοσίου ή των νομικών προσώπων της παρ. 9 του άρθρου 1, του Ν. 3316/2005. Η υποχρέωση τουλάχιστον για τα σχέδια ιδεών υφίσταται και στις περιπτώσεις που πρόθεση της διοργανώτριας αρχής είναι η σύνταξη της μελέτης από την ίδια.
2. Αξιόλογο τεχνικό έργο θεωρείται κάθε έργο που έχει ευρύτερη κοινωνική, αρχιτεκτονική, πολεοδομική, συμβολική και περιβαλλοντική σημασία και η λειτουργία του, ο όγκος, η θέση ή άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του έχουν επίδραση στο ευρύτερο δομημένο ή φυσικό περιβάλλον ή προωθεί την έρευνα για νέες εφαρμογές υλικών και μεθόδους κατασκευής ή αφορά σε αρχιτεκτονικά έργα επαναλαμβανόμενου τύπου.
3. Ως αξιόλογα τεχνικά έργα θεωρούνται τα εξής:
α. Στον τομέα των αρχιτεκτονικών μελετών κτηριακών έργων και έργων διαμόρφωσης ελεύθερων χώρων:
α.1. Κτήρια με τις ακόλουθες χρήσεις:
• Πολιτιστικά κτήρια και πολιτιστικές εγκαταστάσεις (μουσεία, βιβλιοθήκες, κτίρια εκθέσεων, πινακοθήκες, γλυπτοθήκες, πνευματικά κέντρα κλπ).
• Χώροι συνάθροισης κοινού (συνεδριακά κέντρα, θέατρα, κινηματογράφοι, αμφιθέατρα, χώροι διαλέξεων, χώροι συναυλιών κλπ).
• Κτήρια ανώτερης και ανώτατης εκπαίδευσης.
[......]
Στη κατηγορία αυτή μπορεί επίσης να υπάγονται και υφιστάμενα κτήρια που υπόκεινται σε ριζική ανακαίνιση προκειμένου να διατηρήσουν την υφιστάμενη χρήση ή να εγκαταστήσουν νέα χρήση από τις προαναφερόμενες ανωτέρω καθώς επίσης και ειδικές ρυθμίσεις σε διατηρητέα κτήρια του άρθρου 31 του Ν.2831/2000;. Ο σχεδιασμός περιλαμβάνει επίσης και τον περιβάλλοντα χώρο των κτηρίων αυτών.
α2. Διαμορφώσεις − αναπλάσεις ελεύθερων κοινόχρηστων χώρων: Σημαντικών πάρκων, αλσών και εθνικών ή δημοτικών κήπων, υπερτοπικής ή ιστορικής σημασίας πλατειών, οδών, πεζοδρόμων και παραλιακών περιοχών, περιβάλλοντος χώρου διατηρητέων μνημείων και αρχαιολογικών χώρων καθώς και ζωνών προστασίας της φύσης και του τοπίου.
α3. Θέματα αστικού σχεδιασμού ευρύτερης κλίμακας.
α4. Θέματα εξοπλισμού ανοιχτών κοινόχρηστων χώρων και χώρων εξυπηρετήσεων ειδικής σημασίας, όπως αρχαιολογικών.

Κύριε Δήμαρχε, ποιό από όλα αυτά δεν ισχύει για την πλατεία Πανεπιστημίου; Ακόμα περισσότερο αν συμπεριληφθεί στο σύνολο και το κτίριο Ματσάγγου.
Αφού η Δημοτική Αρχή λοιπόν ξεπέρασε χωρίς τύψεις την αντιδιαμετρική αλλαγή απόψεων, προχώρησε σε ανάθεση της μελέτης στους καθηγητές του Τμήματος Αρχιτεκτόνων του Π.Θ. – αμμισθί όπως ισχυρίζεται (χωρίς να εξηγεί για τα επόμενα μελετητικά στάδια παρά μόνο για την προμελέτη), την οποία θα υλοποιούσε στη συνέχεια η Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου με το λαμπρό της έργο! Αποκαλύπτεται όμως (στη χθεσινή ομιλία του Δημάρχου) ότι ακόμα και η μελέτη της πλατείας έχει πραγματοποιηθεί, από την Τ.Υ. (μοιράζοντας και φωτορεαλιστικές εικόνες της), αλλάζοντας έτσι για ακόμα μιά φορά γνώμη. Να σημειωθεί, ότι η ποιότητα μελετών της Τ.Υ. αμφισβητείται έντονα από όλους τους Βολιώτες (βλέπε ποδηλατόδρομους) αλλά και από τους αρχιτέκτονες της περιοχής, υπό την έννοια της πλήρους έλλειψης γνώσης περί των σύγχρονων ρευμάτων σχεδιασμού του δημόσιου χώρου.
Ενδεικτικά αναφέρονται:
Οι ποδηλατόδρομοι (χωρίς περαιτέρω σχόλια).
Τα πέτρινα στηθαία στις όχθες του Κραυσίνδωνα. Αλήθεια, πόσο κόστισε όλη αυτή η πέτρα; (η κατασκευή είναι πλήρης λιθοδομή και όχι κάποια επένδυση). Και πώς επιλέχθηκε αυτό το ύψος του στηθαίου; Έτσι ούτε για καθιστικό μπορεί να χρησιμεύσει, ενώ στενεύει σε πολλά σημεία τα πεζοδρόμια. Μία ακόμα περίπτωση σχεδιασμού χωρίς φαντασία και ευελιξία.
Η υπό ανακατασκευή πλατεία της Ευαγγελίστριας. Απίστευτο. Σχεδιασμός του 1970, με ελάχιστο πράσινο να περιορίζεται σε μικρά τετράγωνα παρτέρια! Τσιμέντο να γίνει....
Ήδη, οι πρώτες εικόνες της μελέτης της Τ.Υ. για την πλατεία χαρακτηρίζονται από πολλούς αρχιτέκτονες ως τουλάχιστον άθλιες, παροχημένες και άσχετες.

Ακριβώς όμως αυτή την χαμένη ποιότητα θα έδινε στον χώρο της πλατείας Πανεπιστημίου ένας αρχιτεκτονικός διαγωνισμός, με ελάχιστα χρήματα και σε ελάχιστο χρόνο. Έτσι έγινε και για τις κεντρικές πλατείες Καβάλας (Καπνεργάτη), Κοζάνης (Νίκης) και Θεσσαλονίκης (Αγίας Σοφίας) πρόσφατα. Τα αντίθετα επιχειρήματα περί χρημάτων και χρόνου είναι αστεία. Ενδεικτικά αναφέρω αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για πλατεία ίδιας έκτασης στο κέντρο της Νέας Υόρκης, με συνολικά βραβεία μόνο 6000 Ευρώ αλλά και 475 συμμετοχές!!! Ο Δήμος Βόλου το γνωρίζει άραγε ότι θα είχε και οικονομικό κέρδος από ένα τέτοιο εγχείρημα; Όσο για τον χρόνο, θα μπορούσε σε 2 μήνες να έχει οριστεί νικητής – ανάδοχος, όπως σε όλα τα παραδείγματα που αναφέρθηκαν. Αντί αυτών, ο Δήμαρχος Βόλου με δική του απόφαση και όχι με απόφαση Δημοτικού Συμβουλίου (όπως θα έπρεπε) ζήτησε από το ΣΧΟΠ να χαρακτηριστεί η πλατεία Πανεπιστημίου ως «μη αξιόλογη» και τα «κατάφερε». Και τώρα ζητάει από το Δημοτικό Συμβούλιο να πράξει αναλόγως, ώστε να γλιτώσει τον αρχιτεκτονικό διαγωνισμό.
Ενδιάμεσα, το ΤΕΕ σε συνεννόηση με την Πανελλήνια Ένωση Αρχιτεκτόνων και τον αντίστοιχο τοπικό σύλλογο, μήνυσε τον Δήμαρχο για τις ενέργειες αυτές και ζητούσε το αυτονόητο: τη διενέργεια αρχιτεκτονικού διαγωνισμού ιδεών. Με τον τρόπο αυτό μάλιστα ο Δήμος θα έδειχνε εμπιστοσύνη στην δυνατότητα των αρχιτεκτόνων να σχεδιάσουν άρτιο δημόσιο χώρο (και στην Τ.Υ. του δήμου να κερδίσει σε εμπειρία από την κατασκευή του έργου σε δεύτερο στάδιο). Επίσης, θα έδινε δουλειά σε ένα γραφείο, σε μια δύσκολη εποχή. Τέλος, θα διαφημιζόταν η πόλη τόσο μέσω του διαγωνισμού (στους τεχνικούς κύκλους) όσο και τουριστικά (μέσω του τελικού προϊόντος).
Και τώρα ο Δήμαρχος χλευάζει το ΤΕΕ για τη μήνυση, ζητώντας την ομολογία γκάφας. Χλευάζει έτσι ο ίδιος τον λαό του Βόλου, βαφτίζοντας την κεντρική πλατεία της πόλης ως έργο μή αξιόλογο – το οποίο θα κοστίσει 600.000 Ευρώ παρότι χωρίς υπόγειο χώρο στάθμευσης και χωρίς τη χρήση του παρακείμενου κτιρίου Ματσάγγου (άρα ουσιαστικά λειψό), παρανομώντας και υποτιμώντας το ενεργό δυναμικό των μηχανικών και παραδίνοντάς μας αντιαισθητικές μελέτες από την ίδια Τ.Υ. που μας κληροδότησε και με τους φανταστικούς ποδηλατόδρομους! Αλλά και αυτό περί χλευασμού επρόκειτο. Το ποδήλατο, άλλοτε σύμβολο της πόλης, τώρα έχει καταντήσει περίγελως.
Ωστόσο, χειρότερο από όλα μου φαντάζει το γεγονός ότι αν ήθελε ο Δήμαρχος θα χαρακτήριζε ΟΛΕΣ τις πλατείες της πόλης ως αξιόλογες. Στο κάτω-κάτω, αν δεν είναι ο δημόσιος χώρος της πόλης σημαντικός, τι είναι; Μιλάμε για τους χώρους που κοινωνικοποιούμαστε, που συναντιόμαστε, την ψυχή της πόλης, τα σημεία εκείνα που θα μας κρατήσουν ζωντανούς από την κρίση (οικονομική αλλά και αξιών) και την αποξένωση. Αμφιβάλλω αν έχει ποτέ διαβάσει αστική κοινωνιολογία και αν έχει αναρωτηθεί για έννοιες όπως αισθητικότητα, κοινωνική συνοχή, συλλογικότητα χωρίς να τα φιλτράρει από τα σκούρα γυαλιά της πολιτικής ξεροκεφαλιάς.
Η πλατεία Πανεπιστημίου είναι μοναδικό παράδειγμα γκρεμίσματος κτιρίων για διάνοιξη δημόσιου χώρου σε κέντρο Ελληνικής πόλης τα τελευταία 30 με 40 χρόνια. Σε συνδυασμό με το ιστορικό κτίριο Ματσάγγου και τις οδούς Ερμού – Δημητριάδος, θα μπορούσε να γίνει όντως ένα νέο σύμβολο για την πόλη μας. Δυστυχώς όμως χάνεται και αυτή η ευκαιρία, όπως πολλές άλλες, με τελευταίες τους Μεσογειακούς Αγώνες και το ΕΣΠΑ. Ο Βόλος συνεχίζει να κοιμάται και να αδρανεί. Εν τέλει, το αν μια πλατεία είναι αξιόλογη, δεν την κρίνει καμία απόφαση Δημάρχου. Την κρίνει η ιστορία της πόλης και των ανθρώπων που την βιώνουν καθημερινά.

Καπνιστή Πρωτοχρονιά

Βράδυ της 1ης Ιανουαρίου 2012. Μια μικρή οικογένεια (μαμά, μπαμπάς, το 8μηνο κοριτσάκι τους, θείοι και παππούς) αποφασίζουν να πιουν έναν καφέ απολαμβάνοντας τη θαλπωρή του δημοφιλούς δυτικού Πηλίου και το ηλιοβασίλεμα πάνω από την πόλη. Φτάνουν σε γνωστη καφετέρια έξω από μεγάλο ξενοδοχείο της περιοχής, παρατηρούν από έξω ότι υπάρχουν διαθέσιμα τραπέζια και κινούνται προς την είσοδο. Στην εξώπορτα τους προλαβαίνει υπάλληλος του καταστήματος, ο οποίος παρατηρώντας το καρότσι με το μωρό, προειδοποιεί την παρέα ότι δεν μπορεί να μπει, γιατί «μέσα καπνίζουνε». Ο πατέρας ρωτάει «νόμιζα ότι έχει απαγορευτεί το κάπνισμα σε εσωτερικούς χώρους» για να λάβει την απαξιωτική απάντηση ότι δεν μπορούσε να πει κάτι, αφού επρόκειτο για έναν απλό υπάλληλο. Ο πατέρας ξαναείπε ότι προφανώς δεν θα μπορούσε να πάρει απάντηση, αφού συνεχίζουν να παρανομούν. Και η παρέααποχώρησε. Στο Βόλο και το Πήλιο, ελάχιστα καφέ (μετρημένα στα δάχτυλα του ενός χεριού) διατηρούν τον εσωτερικό τους χώρο χωρίς καπνιστές. Ακόμα και αν έχουν επενδύσει χιλιάδες ευρώ σε θερμάστρες εξωτερικού χώρου και σε παράνομα αντιαισθητικά πλαστικά διαχωριστικά. Και τι γίνεται αν τους καταγγείλεις; Είτε θα «τα βρουν» με τις τοπικές αρχές, είτε θα πουν ότι ενημέρωσαν τον κόσμο και δεν μπορούσαν να επιμείνουν, είτε θα επιχειρηματολογήσουν λέγοντας ότι το κάπνισμα έγινε σε (παράνομα κλεισμένο) ημιυπαίθριο χώρο και όχι στο αυτό καθ’ εαυτό κατάστημα.

Συνεχίζεται λοιπόν η ατιμωρησία του Ελληνάρα. Και νομίζουν όλοι ότι είναι οι περισσότεροι. Δεν γνωρίζουν όμως πόσες οικογένειες, με μικρά παιδιά ή χωρίς, δεν επιθυμούν να εκβιάζονται. Γιατί περί εκβιασμού πρόκειται. Με ρώτησε κανείς αν επιθυμώ να αναπνεύσω πίσσα; Ναι, την ίδια πίσσα που στρώνουν πριν την άσφαλτο, να την βάλω λέει στα πνευμόνια μου. Με ρώτησε κανείς; Δεν το θυμάμαι. Όποιος θέλει να καπνίσει είναι ελεύθερος να το κάνει...μόνος του. Όχι αναγκάζοντας και τον διπλανό του. Και γιατί να τους διώξουν; Επειδή «εκείνος που δεν καπνίζει» είναι διαφορετικός; Δαχτυλοδεικτούμενος;
Και όταν δεν επιμένουμε στα αυτονόητα, στα λίγα θετικά, έχουμε την απαίτηση να προοδεύσουμε σαν κοινωνία και να βρούμε λύσεις σε δύσκολους καιρούς; Να ανασυνταχθούμε και να δούμε την κρίση ως ευκαιρία; Ένας οργανωμένος λαός με αίσθηση του μέτρου και σεβασμό στον συνάνθρωπο θα μπορούσε να τα καταφέρει. Οι νεοέλληνες όχι.
Καλή χρονιά, και του χρόνου...