Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι αρχιτέκτονες,
Με την επιστολή αυτή σας μεταφέρω ανησυχίες που δεν ανήκουν μόνο σε μένα, αλλά – όπως γνωρίζω – προβληματίζουν πολλούς συναδέλφους μας.
Τα ζητήματα που βαραίνουν τον κλάδο μας το τελευταίο διάστημα είναι πολλά και σημαντικά και τα βιώνουμε όλοι. Ωστόσο, το τελευταίο στοιχείο το οποίο θίγεται είναι η ίδια η αξιοπρέπεια των αρχιτεκτόνων.
Η κεντρική εξουσία, θεωρώντας τους μηχανικούς και ειδικά τους αρχιτέκτονες μια κάστα με ειδικά προνόμια, με τη βοήθεια σειράς νόμων και ενεργειών κονιορτοποίησε κάθε εργασιακό δικαίωμα και κάθε συνταγματικά και νομικά κατοχυρωμένη λογική σχεδιασμού του χώρου. Τα τελευταία «χτυπήματα» με τη φορολογία, τις εισφορές, το Νέο (;) Οικοδομικό Κανονισμό και το μηδενισμό των δημόσιων επενδύσεων και της οικοδομικής δραστηριότητας σίγουρα θα έχουν και αυτά τη συνέχεια τους.
Για να χρυσωθεί το χάπι (ή μάλλον για να το λαμβάνουμε σε περισσότερες δόσεις) υπήρξαν δύο εξελίξεις: η κατοχύρωση του αιτήματος «αρχιτεκτονική μόνο από αρχιτέκτονες» αλλά μόνο για τους παραδοσιακούς οικισμούς και η πληθώρα των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών, οι οποίοι ξεκίνησαν να προκηρύσσονται ξαφνικά με πρωτόγνωρη συχνότητα και με βάση το Νόμο 3843/2010 («Ταυτότητα κτιρίων, υπερβάσεις δόμησης και αλλαγές χρήσης, μητροπολιτικές αναπλάσεις και άλλες διατάξεις») και το ΦΕΚ1427Β’/2011 («νέο πλαίσιο διενέργειας αρχιτεκτονικών διαγωνισμών»). Αυτό βέβαια είναι ένα στοιχείο, το οποίο αποτελούσε ζητούμενο των αρχιτεκτόνων, αλλά και πάλι βρέθηκαν οι τρόποι να παρακαμφθεί (όπως παρανόμως έγινε με τη Πλατεία Πανεπιστημίου στο Βόλο).
Φαίνεται όμως ότι η φράση ενός εξαίρετου συναδέλφου στο 11ο Πανελλήνιο συνέδριο αρχιτεκτόνων «οι αρχιτεκτονικοί διαγωνισμοί είναι το όπιο των αρχιτεκτόνων» έτυχε της εκμετάλλευσης της κεντρικής εξουσίας. Έτσι, σε συνδυασμό με την απαράδεκτη λογική των ενεργειακών επιθεωρήσεων και της «τακτοποίησης» αυθαιρέτων, το «διαίρει και βασίλευε» επέστρεψε ως κινητήριος έννοια του Κράτους. Στα πλαίσια αυτά, αναδεικνύεται ένα ζήτημα: ελλείψει άλλων αντικειμένων, πάρα πολλοί αρχιτέκτονες στράφηκαν προς τη πληθώρα των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών, με τη κρυφή ελπίδα ότι μαζί με μια συνεχιζόμενη τριβή με το δημιουργικό κομμάτι της τέχνης μας θα μπορούσαν να αποσπάσουν ένα διόλου ευκαταφρόνητο πια χρηματικό έπαθλο.
Για πολλούς από τους νέους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, υπήρξαν σημαντικές παρατυπίες, σε βαθμό μάλιστα που να τους καθιστά άκυρους:
- Σε τρεις τουλάχιστον διαγωνισμούς δεν ανακοινώθηκαν ποτέ τα πρακτικά. Οι δύο από αυτούς αφορούν στην Ε.Α.Χ.Α. Α.Ε. (Αθήνα Χ4 και Θεσσαλονίκη Χ4) και ο άλλος στη Θεσσαλονίκη (ανάπλαση άξονα Αγίας Σοφίας). Στην Ε.Α.Χ.Α. Α.Ε. μάλιστα πιστεύουν ότι το έγγραφο ανακοίνωσης των νικητών αποτελεί τα πρακτικά του διαγωνισμού! Προφανώς αξίζουν συγχαρητήρια στους συναδέλφους που αναδείχθηκαν, αλλά μην ξεχνάμε ότι πέρα από τους 5 νικητές υπάρχουν 20 με 50 ακόμα συνάδελφοι σε κάθε διαγωνισμό, που δεν γνωρίζουν τι έκαναν λάθος. Και αν ο αγωνοθέτης δεν διακρίνεται για ευαισθησίες, θα έπρεπε να το κάνουν αυτό οι συνάδελφοι κριτές, των οποίων το αναγνωρισμένο κύρος θα πρέπει να διασφαλίζει αντίστοιχα ζητήματα. Ο σεβασμός προς τους αρχιτέκτονες που επένδυσαν χρόνο και χρήμα πρέπει να είναι αυτονόητος. Ακόμα και αν τα πρακτικά συντάσσονται για τυπικούς λόγους. Ακόμα και αν αναφέρουν π.χ. ότι «αποκλείστηκε λόγω πρωτόλυων σχεδίων». Η μή ύπαρξη πρακτικών αποτελεί λόγο ακύρωσης του Διαγωνισμού και πρέπει να υπάρξει δράση προς αυτό.
- Σε συνέχεια του προηγουμένου ζητήματος, οι διαγωνισμοί της Ε.Α.Χ.Α. Α.Ε., οι οποίοι είχαν ως αντικείμενο μια ομάδα τεσσάρων Ο.Τ. και του σταυρού που σχηματίζεται από τις ενδιάμεσες οδούς (εξ ου και το ευφυολόγημα «Χ4»), ουδέποτε εξήγησαν γιατί ανακήρυξαν νικητές μελέτες που το μόνο που πρότειναν είναι μια απλή πεζοδρόμηση του σταυρού και αγνόησαν μελέτες που απαντούν στη σύγχρονη ελληνική και διεθνή συζήτηση για το ασαφές όριο του δημόσιου με τον ιδιωτικό χώρο, ειδικά σε ότι έχει να κάνει με τις αστικές αναπλάσεις και την ανεύρεση υπαίθριων χώρων πρασίνου. Εδώ υπεισέρχεται ακόμα περισσότερο ο πραγματικός ρόλος των κριτών.
- Σε όλους τους διαγωνισμούς των δύο τελευταίων ετών, ζητείται από όλους τους συμμετέχοντες και ψηφιακός δίσκος (ελληνιστί: cd) με τα ψηφιακά αρχεία (.dwg) των σχεδίων, στη κεντρική συσκευασία με τα σχέδια και όχι στον εσώκλειστο φάκελο με τα προσωπικά στοιχεία. Ωστόσο, στις ιδιότητες των ψηφιακών αρχείων μπορεί κανείς εύκολα να βρει το όνομα του αρχιτέκτονα – κατόχου του σχεδιαστικού προγράμματος ειδικά όταν το έχει αγοράσει ο ίδιος (και αυτό ισχύει περισσότερο για τα «μεγάλα» γραφεία), καθιστώντας άκυρη τη συμμετοχή του, αφού αίρεται η ανωνυμία του! Αντίθετα, θα μπορούσε ο αγωνοθέτης να ζητήσει τα ψηφιακά αρχεία μόνο από τους νικητές σε δεύτερο στάδιο π.χ. πριν την απόδοση των χρηματικών βραβείων. Αντίστοιχες ερωτήσεις προς αγωνοθέτες σε πλαίσια ορισμένων από τους διαγωνισμούς αυτούς δεν έλαβαν απάντηση.
- Τέλος, η ομηρία των βραβευμένων συναδέλφων μέσω των χρηματικών επάθλων τους, η οποία μπορεί να υπερβεί και το ένα έτος, σε μια περίοδο μάλιστα όπου το κάθε ευρώ μετράει. Σε συνδυασμό με την αντισυνταγματική ληστεία του 95% του Πράσινου Ταμείου από τις τρύπες του κρατικού προϋπολογισμού (και των επιταγών του μεσοπρόθεσμου μνημονίου), είναι απαράδεκτο οι διαγωνισμοί αυτοί να βρίσκονται στον αέρα πολύ καιρό μετά την λήξη τους και ακόμα χειρότερα να προκηρύσσονται γνωρίζοντας ότι υπάρχει πιθανότητα να μην αποπληρωθούν ποτέ. Προτείνεται το άνοιγμα τραπεζικού λογαριασμού με το σύνολο των εκάστοτε επάθλων πριν τη προκήρυξη κάθε διαγωνισμού ως προϋπόθεση για τηδιενέργειά του. Σε περίπτωση βέβαια που ο διαγωνισμός κρίνεται άγονος, τότε τα χρήματα θα επιστρέφονται στον αγωνοθέτη.
- Σε συνέχεια του προηγούμενου σημείου, είναι τουλάχιστον περίεργο να ζητείται από τον αγωνοθέτη η φορολογική και ασφαλιστική ενημερότητα εκ των προτέρων, ειδικά όταν η έκδοση των επάθλων αργεί τόσο ώστε να χρειάζεται η έκδοση νέων ενημεροτήτων. Η υποχρέωση αυτή θα πρέπει να αφορά μόνο στους βραβευθέντες (ώστε να έχουν δικαίωμα να αναλάβουν τα βραβεία τους). Επίσης, θα πρέπει επιτέλους να απαγκιστρωθεί ο αρχιτέκτονας από τη φορολογική του ενημερότητα, όταν οι εξελίξεις με τη παράνομη εισαγωγή του ΤΣΜΕΔΕ στον ΕΟΠΥΥ και την υφαρπαγή των αποθεματικών του ταμείων οδηγούν νομοτελειακά στην εγκατάλειψη των συναδέλφων και στην εξαφάνιση του κράτους πρόνοιας. Αν η όποια Κυβέρνηση επιθυμεί τη στροφή προς την ιδιωτική ασφάλιση κατά το δοκούν, ας το πράξει από τώρα χωρίς υπεκφυγές. Αν όμως υπάρχουν ακόμη μεμονωμένες φωνές υποστήριξης της κοινωνικής πρόνοιας – ασφάλισης, θα πρέπει πρώτα να αποκαταστήσουν το εύρωστο του ταμείου μας και ύστερα να ζητούν τις ενημερότητές μας.
Όλα τα σημεία αυτά με τον τρόπο τους προσβάλλουν καίρια την αξιοπρέπεια των αρχιτεκτόνων (και ειδικότερα των νέων συναδέλφων με τη μεγάλη ανεργία) εκμεταλλευόμενα την αγάπη μας για το λειτούργημά μας και την αδράνεια του ΤΕΕ στην πιο δύσκολη συγκοιρία.
Παρακαλώ το ΣΑΔΑΣ – ΠΕΑ να δράσει τόσο με παρεμβάσεις προς την κεντρική εξουσία και τους αγωνοθέτες των διαγωνισμών όσο και με ενημέρωση της UIA, το κύρος της οποίας υποτίθεται ότι προστατεύει όλες τις εκφάνσεις του επαγγέλματος του Αρχιτέκτονα.
