ΕΝΤΥΠΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ 11Ο ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ

«Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός, η ποιότητα των κτιρίων, η αρμονική ενσωμάτωσή τους στο περιβάλλον τους, ο σεβασμός των φυσικών και αστικών τοπίων και της δημόσιας και ιδιωτικής κληρονομιάς αποτελούν ζήτημα δημοσίου συμφέροντος».
Έκθεση 27 της δημοσιευμένης οριζόντιας Οδηγίας της Ε.Ε. για την αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων (2005/36/EC).

Το 11ο πανελλήνιο συνέδριο αρχιτεκτόνων, το οποίο διοργάνωσε ο ΣΑΔΑΣ – ΠΕΑ στο Ζάππειο Μέγαρο πέρασε πια στην ιστορία, χωρίς ωστόσο ακόμα να γνωρίζω τα συμπεράσματά του, πόσο μάλλον τις επιπτώσεις που θα ακολουθήσουν। Με αρκετά νωπές τις μνήμες από τα τεκταινόμενα στο συνέδριο, θα ήθελα να μεταφέρω τις εντυπώσεις μου, ελπίζοντας ότι δεν θα επηρεαστούν ακριβώς από την «θερμή» ακόμα ανάμνησή τους.
Ύστερα από δώδεκα χρόνια απραξίας και αναμονής, ήταν κάτι παραπάνω από φανερό ότι είχε συσσωρευθεί αρκετή ενέργεια, η οποία έπρεπε με κάποιο τρόπο να βρει ένα διέξοδο εκτόνωσης και προβολής. Η ανάγκη αυτή ενδυναμώθηκε χάρη στα αλλεπάλληλα χτυπήματα εκ μέρους της κεντρικής εξουσίας κάτω από τη ζώνη των αρχιτεκτόνων, με τα οποία χάνονται και τα τελευταία από τα εναπομείναντα δικαιώματά τους και ταυτόχρονα χάνεται και κάθε ελπίδα για βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών. Και πώς θα μπορούσε να βελτιωθεί άραγε, όταν με νόμο του 1930 και με τις ευλογίες του κράτους, που ανέκαθεν στήριζε και υποκινούσε την υπερεκμετάλλευση της οικοδομής για λόγους στήριξης της εθνικής οικονομίας, μπορεί να αρχιτεκτονεί ο οποιοσδήποτε (μηχανικός και μη) εκτός από τον καθ’ ύλην αρμόδιο; Όταν το επάγγελμα του αρχιτέκτονα, παρά την ανοιχτή πρόσβαση στη σπουδή του και την έλλειψη γεωγραφικών περιορισμών στην άσκησή του, κρίνεται ως «κλειστό» και του καταργώνται οι ούτως ή άλλως χαμηλές κατώτατες αμοιβές, μειώνοντας την ποιότητα, διατηρώντας όμως τη διά βίου ποινική ευθύνη; Όταν επιτρέπει σε πολιτικούς μηχανικούς, τοπογράφους κ.ά. να εκπονούν μελέτες αναπλάσεων των δημόσιων χώρων των πόλεών μας χωρίς καν το έχουν διδαχθεί; Όταν για κάθε δημόσιο ή ιδιωτικό κτίριο, ο τελικός λόγος για τη μορφή και τη λειτουργία του μετατίθεται από τον αρχιτέκτονα στον μηχανολόγο μέσω του υπερφίαλου ενεργειακού πιστοποιητικού; Όταν αφαιρείται το δικαίωμα και η εν πράξει συμβολή των αρχιτεκτόνων από όλα τα μεγάλα δημόσια έργα; Όταν το κύριο τουριστικό μας προϊόν, το περιβάλλον μας, χτίζεται με τσιμέντο μέσα από πρωτοφανείς παρεκκλίσεις (πολεοδομικές, πολιτικές και ηθικές); Όταν η γη και το πράσινο των πόλεων μας πωλούνται χωρίς έλεγχο και παραδίνονται σε άγνωστους «σωτήρες» συναδέλφους από το εξωτερικό (αγνοώντας επιδεικτικά τους ικανότατους εγχώριους συναδέλφους); Ή τέλος, όταν τα κονδύλια για τη δημόσια ανώτερη και ανώτατη παιδεία αντί να αυξάνονται, μειώνονται στο μηδέν;
Η συμμετοχή ήταν αρκετά μεγάλη, όχι όμως όση αντιστοιχεί στα προβλήματα του κλάδου, στα οποία, θα πρέπει να προστεθεί και το τεράστιο ποσοστό ανεργίας, το οποίο δεν συμπεριλαμβάνεται σε κανένα επίσημο ποσοστό, λόγω της φύσης του ελεύθερου επαγγέλματος. Η παρουσία αρκετών φοιτητών (αν και περιορισμένη από τα περιφερειακά πανεπιστήμια) ήταν ελπιδοφόρα. Δεν θα αναφερθώ σε μικρά οργανωτικά λάθη και παραλείψεις, γιατί αυτά πάντα θα προκύπτουν, ειδικά σε τόσο μεγάλα συνέδρια. Αντίθετα, θα ήθελα να σχολιάσω ορισμένα σημεία:
Πρώτον, το γεγονός της σχεδόν αφελούς παρουσίας των πολιτικών εκπροσώπων, οι οποίοι προσήλθαν ως ευρισκόμενοι σε οποιοδήποτε άλλο αντίστοιχο κοινωνικό γεγονός και παρέμειναν απελπιστικά μακριά από την ουσία των προβλημάτων μας. Ακόμα και όσοι από αυτούς διατηρούν κατά παρέκκλιση τον τίτλο του «αρχιτέκτονα». Η υποκρισία τους ήταν αναμενόμενη. Μόνο ο Πρόεδρος του ΤΕΕ υποσχέθηκε «αρχιτεκτονική μόνο από αρχιτέκτονες», αλλά με τρόπο τόσο άμεσο, που με προβλημάτισε για την αυθεντικότητα των προθέσεων.
Δεύτερον, η διάθεση των αρχιτεκτόνων να αναλάβουν δράση για την επανάκτηση του συνόλου των δικαιωμάτων τους, τόσο μέσω της ενημέρωσης και της άσκησης πιέσεων προς το εσωτερικό, όσο κυρίως μέσω των κατοχυρωμένων, ξεκάθαρων και ισχυρών διατυπώσεων θέσεων περί της αρχιτεκτονικής ως εθνικό κοινωνικό αγαθό και ως λειτούργημα, από το σύνολο των διεθνών οργανισμών και δικαστηρίων. Ταυτόχρονα, η θέληση για άνοιγμα προς την κοινωνία με στόχο την κατανόηση ότι η έλλειψη αρχιτεκτονικής οπτικής και παιδείας συνεπάγεται αρκετά ευρύτερες επιπτώσεις στο περιβάλλον που ζούμε και στο κοινωνικό σύνολο.
Τρίτον, η παντελής έλλειψη ενδιαφέροντος από τα μέσα ενημέρωσης, έντυπα και ηλεκτρονικά. Προφανώς, τα προβλήματα των 18.000 ελλήνων αρχιτεκτόνων δεν ενδιαφέρουν το ευρύτερο κοινό. Προφανώς δεν ενδιαφέρει κανέναν το αν έχει πράσινο στις πόλεις του, αν οι δρόμοι και τα κτίρια που καθημερινά συναντάει τον πνίγουν στο τσιμέντο, αν στην επαρχία στην οποία ταξιδεύει όλο και λιγότερο τα δέντρα αντικαθίστανται από αντιαισθητικούς όγκους, αν οι χώροι που εργάζεται τον εμπνέουν και αν τα κτίρια στα οποία ζει, κοιμάται, τρώει, ερωτεύεται και μεγαλώνει τα παιδιά του είναι αισθητικά, λειτουργικά και ψυχολογικά άρτια.

Καφέ Σαντάν

Καφέ Σαντάν. Ένα από τα ιστορικότερα μπαράκια του Βόλου (και ίσως και όλης της Ελλάδας), με πάνω από τρεις δεκαετίες πολύπλευρης συνεισφοράς στην κοινωνία της πόλης. Η συνεισφορά αυτή δεν περιορίζονταν στο αμιγώς μουσικό κομμάτι (με το ροκ υπόβαθρο και μετέπειτα τη φιλοξενία μουσικών σχημάτων και συγκροτημάτων σε ζωντανές εμφανίσεις), αλλά επεκτείνονταν σε στέκι, σημείο συνάντησης της εκάστοτε νεολαίας και αφορμή για "σκάλισμα" ωραίων αναμνήσεων.

Σαν κτίριο, μπορεί από πρώτης άποψης να μην συγκεντρώνει το πλήθος των αρχιτεκτονικών και μορφολογικών στοιχείων, που θα αναζητούσε κάποιος σε ένα άλλο κτίριο εγνωσμένης ιστορικής αξίας, αλλά είναι σίγουρο ότι μια πιο προσεκτική ματιά θα αποκάλυπτε πολύ περισσότερες αρετές: Η ανθρώπινη κλίμακα (σε αντίθεση με τα όμορα κτίρια), οι αναλογίες των ανοιγμάτων, η τυπική μορφολογία της κεντρικής εισόδου, η υπέροχη μικρή αυλή με τα περίτεχνα κιγκλιδώματα και τα ψηλά δέντρα και τα διακοσμητικά στοιχεία είναι ένα πρώτο δείγμα. Το εσωτερικό του κτιρίου είχε τις δικές του αρετές, οι οποίες διακρίνονταν εύκολα και έδιναν έναν ξεχωριστό χαρακτήρα στο ίδιο το μπαρ.

Η θέση του στο κέντρο της πόλης του Βόλου, εντός του εμπορικού πυρήνα της και επί του πεζοδρόμου Ι.Κονταράτου, ήταν μοναδική. Για τριάντα τουλάχιστον χρόνια αποτελούσε τοπόσημο και ενεργό κέντρο συνάντησης. Ωστόσο, φαίνεται ότι δεν άντεξε στις πιέσεις για περισσότερο μπετόν, ψηλότερες κατασκευές, απρόσωπους όγκους, περισσότερο κέρδος.

Από καιρό άκουγα για το τέλος της πολύχρονης διαδρομής του Καφέ Σαντάν. Και το περίμενα στωικά. Και το πρωί της 5ης Ιανουαρίου 2010, έγινα μάρτυρας μιας δραματικής στιγμής, την οποία σας μεταφέρω φωτογραφικά.

Οι φωτογραφίες ωστόσο, όσο καλές και αν ήταν, δεν θα μπορούσαν να μεταφέρουν στον αναγνώστη τον πόνο, την απώλεια μνήμης, το μούδιασμα που ένιωσα τη στιγμή που η μπουλντόζα διακρίνονταν πίσω από το παράθυρο του εξωτερικού τοίχου. Έτη μουσικής, παρέας και διασκέδασης εξαφανίστηκαν.

Και ένιωσα το ίδιο υπεύθυνος για αυτό, από τη στιγμή που δεν πρόλαβα να αντιδράσω. Αλήθεια, αντέδρασε κανείς; Ο Δήμος Βόλου; Η Εφορία Νεοτέρων μνημείων; Ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Μαγνησίας; Αμφιβάλλω. Και αν αντέδρασαν, ιδού το αποτέλεσμα.

Κρίμα σε όλους μας που δεν μπορέσαμε να διαφυλάξουμε την ιστορία της πόλης μας, που δεν μπορέσαμε να κρατήσουμε όρθιο ένα όμορφο κτίριο.

Μελέτη κατοικίας (υπόγειο-ισόγειο-όροφος) στο Βόλο

Ύστερα από συζητήσεις ετών με τον φίλο μου -πελάτη (σε θεωρητικό επίπεδο) και περίπου 50 εναλλακτικά στησίματα, τα σχέδια είναι έτοιμα...
Σε αρκετά μικρό οικόπεδο και με εκμετάλλευση των διατάξεων για χαμηλά κτίρια (άρ.14 Γ.Ο.Κ.) ύστερα από απαίτηση του ιδιοκτήτη (προς τιμήν του, αφού θα μπορούσε να χτίσει μέχρι και 5όροφη οικοδομή για εκμετάλλευση)

και ύστερα από απαίτηση για κατασκευή μακέτας (αντί για 3D rendering) για την κατανόηση των χώρων...
ιδού η πρόταση.
Δεν μεταφέρθηκαν όλα τα μορφολογικά στοιχεία (π.χ. μεταλλικές περσείδες στα 2 μεγάλα υαλοστάσια κ.ά.).
Οι ποιότητες των χώρων, παρά τη προσπάθεια για απόδοση των υλικών στη μακέτα, χάνουν αρκετά σε σχέση με το σχέδιο (κάτοψη-τομή)....

ΗΜΙΥΠΕΥΘΥΝΟΙ – ΗΜΙΥΠΑΙΘΡΙΟΙ

Οι ημιυπαίθριοι χώροι αποτελούν ένα από τα ομορφότερα και διαχρονικότερα μορφολογικά στοιχεία της ελληνικής αρχιτεκτονικής. Η σημασία τους είναι πολυδιάστατη. Προστασία από έντονα καιρικά φαινόμενα, ενδυνάμωση ανθρώπινης κλίμακας, σκίαση του ισογείου από τον άμεσο ήλιο, δημιουργία ευεργετικών ρευμάτων αέρα για τη ψύξη του κτιρίου. Μορφολογικά, η προκύπτουσα ογκοπλασία των όψεων και των τομών είναι τουλάχιστον ενδιαφέρουσα, ενώ και σε επίπεδο κάτοψης, αποτελεί ένα ακόμα σημαντικό εργαλείο για τη διαχείριση των τετραγωνικών μέτρων ανάμεσα στο ισόγειο και τους ορόφους του κτιρίου.

Στη σύγχρονη Ελλάδα οι ημιυπαίθριοι χώροι υπάρχουν εδώ και πολλά χρόνια με αρκετά παραδείγματα υποδειγματικής χρήσης τους. Δυστυχώς όμως, πολύ περισσότερα είναι τα παραδείγματα καταπάτησης (μέσω κλεισίματός τους και ολικής ή μερικής μετατροπής τους σε δωμάτιο, σε δύο μορφές: στην εκ των υστέρων (επέμβαση αρκετά μετά την αρχική κατασκευή) και στην εκ προμελέτης (επέμβαση ή εξ αρχής ή ελάχιστα μετά τη κατασκευή). Προφανώς η δεύτερη μορφή είναι χειρότερη από πολλές απόψεις.

Η αλλοίωση των χώρων αυτών επιφέρει σοβαρές επιπτώσεις. Κατ’ αρχάς αίρονται όλα τα πλεονεκτήματα, που προσέδιδαν αρχικά. Και επιπλέον, αλλοιώνεται η αισθητική (όπου υπάρχει) των όψεων. Επίσης, τα παραπάνω τετραγωνικά μέτρα χρειάζονται περισσότερη ενέργεια θέρμανσης και ψύξης από αυτή που η μελέτη υπολόγισε. Σε μεγαλύτερη κλίμακα συνεπάγεται επιβάρυνση των κοινόχρηστων χώρων (αναλογικά) σε κάθε περιοχή της πόλης. Τέλος, η αύξηση της δόμησης προκαλεί μια αύξηση της τιμής του κτιρίου, αναντίστοιχη με τη φαινομενική της τιμή (που προκύπτει από τα στοιχεία της μελέτης), η οποία και καταλήγει ως αδήλωτο έσοδο στον πωλητή της (με αποτέλεσμα τις απώλειες εσόδων για το κράτος).

Ωστόσο, στην προσπάθεια αναζήτησης απαντήσεων θα πρέπει να διεκρινιστούν ορισμένα στοιχεία. Η ίδια η νομοθεσία δίνει έναν πλήρη ορισμό των ημιυπαίθριων χώρων: «Ημιυπαίθριος χώρος είναι ο στεγασμένος χώρος του κτιρίου, του οποίου η μία τουλάχιστον πλευρά είναι ανοιχτή προς τον κοινόχρηστο χώρο ή τους ακόλυπτους χώρους του οικοπέδου που δεν προσμετρώνται στην κάλυψη και οι υπόλοιπες πλευρές του ορίζονται από τοίχους ή κατακόρυφα φέροντα ή μη στοιχεία και χρησιμοποιείται για τη μετακίνηση ή προσωρινή παραμονή ανθρώπων» (άρ.2, παρ.32 του Γ.Ο.Κ.: ν.2831/2000). Με άλλα λόγια:
• Ο ημιυπαίθριος χώρος μπορεί και πρέπει να βρίσκεται αποκλειστικά στο ισόγειο του κτιρίου (ή καλύτερα στην ίδια στάθμη με τον κοινόχρηστο – ακάλυπτο χώρο). Ημιυπαίθριος χώρος σε επίπεδο πέρα του ισογείου δεν ορίζεται (π.χ. στον 5ο όροφο πολυκατοικίας, αφού η μόνη δυνατή μετακίνηση ανθρώπων από το κτίριο προς τον κοινόχρηστο – ακάλυπτο χώρο μέσω του μπαλκονιού είναι με πτώση !!!).
• Με τον περιορισμό βάθους και κλειδωμένη αναλογία μήκους – πλάτους, επιχειρήθηκε η αποφυγή σχεδιασμού ημιυπαίθριων χώρων, που θα μπορούσαν να μετατραπούν αυτόματα σε δωμάτια. Ωστόσο, επρόκειτο για ημίμετρο, αφού παραβλέπει την υπόλοιπη κάτοψη προ του ημιυπαίθριου (και το πώς εύκολα θα ενοποιηθούν σε ένα μελλοντικό δωμάτιο).

Έτσι, στην ερώτηση «ποιος φταίει», πέρα από τον απλό πολίτη, ευθύνονται οι εξής:
• Οι μελετητές, οι οποίοι είτε γνωρίζουν τους κανονισμούς και τους καταστρατηγούν για την αποκόμιση κέρδους, είτε χρειάζεται να κατανοήσουν καλύτερα τις αντίστοιχες έννοιες. Βεβαίως, είναι αλήθεια ότι όσο λιγότερη εμπειρία και όση περισσότερη ανάγκη για δουλειά έχει ένας μελετητής, τόσο πιο επιρρεπής είναι σε πιέσεις των πελατών γα καταστρατήγηση στοιχείων της μελέτης.
• Οι κατασκευαστές, οι οποίοι έχουν να κάνουν περισσότερο με το κέρδος, οπότε είναι σύνηθες το φαινόμενο σημαντικών διαφοροποιήσεων των σχεδίων στην πράξη. Μάλιστα, φαίνεται ότι οι ημιυπαίθριοι χώροι είναι μία μόνο από τις μεθόδους που χρησιμοποίησαν τα τελευταία 30 χρόνια για την «εξοικονόμηση» τετραγωνικών μέτρων, όπως η ενοποίηση κουζίνας – καθιστικού (σαλοκουζίνα), τα ενιαία μπάνια (σε αντίθεση με τα παλιότερα διαχωρισμένα δωμάτια μπανιέρας και λεκάνης), η έλλειψη πρόνοιας για εντοιχισμένες ντουλάπες, η μείωση του ελεύθερου ύψους και τελευταία η κατάργηση διαδρόμων και η πρόσβαση σε όλα τα δωμάτια άμεσα από το σαλόνι (προς κατάργηση κάθε ιδιωτικότητας !!!).
• Οι μηχανικοί των πολεοδομικών υπηρεσιών των Ο.Τ.Α., οι οποίοι επίσης λόγω άγνοιας του Γ.Ο.Κ. ή/και «παραβλέψεων», δεν εφαρμόζουν ακόμα και τον ορισμό του ημιυπαίθριου χώρου και αδειοδοτούν εξ’ αρχής παράνομες μελέτες. Ακόμα, δεν «αναγνωρίζουν» τις περιπτώσεις εκείνες των μελετών, οι οποίες ευνοούν το εν συνεχεία κλείσιμο των ημιυπαίθριων χώρων.
• Εξ’ ίσου υπεύθυνοι είναι και οι ελεγκτικοί μηχανισμοί των πολεοδομικών υπηρεσιών κατά τη διάρκεια της κατασκευής αλλά και αργότερα. Οι μηχανισμοί αυτοί είναι ανύπαρκτοι και θα μπορούσαν – αν λειτουργούσαν – να πετύχουν σε πολλαπλά επίπεδα (πρόληψη του φαινομένου, ορθή πολιτική προστίμων κ.ά.).
• Τέλος, υπεύθυνη θεωρείται και η κεντρική εξουσία, η οποία - αφού απλώς παρακολουθεί τη διαιώνιση και γιγάντωση του προβλήματος - καθιστά σήμερα τους ημιυπαίθριους στην ουσία σε μοχλό μικροκομματικών πιέσεων, αφού τους χειρίζεται με τη λογική των αυθαίρετων κατοικιών και την ένταξή τους στα σχέδια πόλης (νομιμοποίηση κατά το δοκούν). Η διαφορά ωστόσο στη περίπτωση αυτή είναι ότι αφ’ ενός οι τελευταίες ρυθμίσεις για τους ημιυπαίθριους χώρους αφορούν σε τακτοποίηση και κατ’ επέκταση σε ένα αμιγώς εισπρακτικό μέτρο (και σε καμία περίπτωση σε νομιμοποίηση), και αφ’ ετέρου οι ημιυπαίθριοι χώροι κινδυνεύουν να «ποινικοποιηθούν» στο σύνολό τους, παρασέρνοντας και τους νομίμως υφιστάμενους. Αποτελεί την τελευταία προσπάθεια για ολική απαγόρευση της δυνατότητας κατασκευής αυτού του υπέροχου μορφολογικού στοιχείου.

Εν κατακλείδει, η πιο απλή πρόταση θα ήταν να «θωρακιστούν» τα θεσμικά δεδομένα ως έχουν. Ή ακόμα, να περιγράφονται διαφορετικές ρυθμίσεις για ημιυπαίθριους χώρους στο ισόγειο και σε υπέργειους χώρους. Ταυτόχρονα όμως, οι εμπλεκόμενοι θα πρέπει να αποδείξουν ότι μπορούν να διασφαλίσουν την παρουσία της έννοιας των ημιυπαίθριων χώρων (και στην πράξη) και να διασφαλίσουν ένα άρτιο αστικό περιβάλλον. Είναι θέμα βούλησης και ευθειξίας. Πολιτικής, ηθικής, επιστημονικής και επαγγελματικής. Και βέβαια, το κράτος θα πρέπει να αναζητήσει αλλού τα χαμένα του έσοδα. Γιατί το να προσπαθήσει να αποκτήσει (για πρώτη φορά) ένα πλαίσιο οργάνωσης και ανάδειξης ενός αρχιτεκτονικού και πολεοδομικού λεξιλογίου, μάλλον θυμίζει όνειρο θερινής νυχτός.

ΑΚΟΜΑ ΜΙΑ ΧΑΜΕΝΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ

Το πολεοδομικό εργαλείο των Ενεργών Οικοδομικών Τετραγώνων (Εν.Ο.Τ.) βρίσκεται σε ισχύ από το 1985, ως μέρος του Γ.Ο.Κ. (άρ.13). Μαζί με μια σειρά παρόμοιων διατάξεων – όπως η παραχώρηση ακάλυπτων σε κοινή χρήση (άρ.12, Γ.Ο.Κ.1985) και το κεφάλαιο Β του Οικιστικού Νόμου (Ν.2508/97, άρθρα 8-17) – αποτελούν μεγάλο μέρος της σύγχρονης Ελληνικής πολεοδομικής νομοθεσίας όσον αφορά στις αναπλάσεις προβληματικών αστικών περιοχών και πιο συγκεκριμένα των υποβαθμισμένων αστικών κέντρων.
Ωστόσο, αν και σε ισχύ από το 1985, ουδεμία εφαρμογή των προαναφερθέντων εργαλείων έχει λάβει χώρα στην Ελλάδα, σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ευρώπη. Οι λόγοι που συνέτειναν στο φαινόμενο αυτό είναι ποικίλοι. Οι σοβαρότεροι από αυτούς είναι: α) η αδυναμία – ακαμψία του νομικού πλαισίου, β) η έλλειψη πολιτικής βούλησης, γ) η έλλειψη ενδιαφέροντος από τη πλευρά του κατασκευαστικού τομέα, δ) η πολεοδομική γραφειοκρατία και οι ασαφείς αρμοδιότητες, ε) το ιδιότυπο καθεστώς ιδιοκτησίας γης και κατάτμησης της αστικής γης στις Ελληνικές πόλεις και στ) η άγνοια των άμεσα ενδιαφερομένων (π.χ. των πολιτών) για τις πραγματικές δυνατότητες των εργαλείων αυτών και ο αδικαιολόγητος φόβος τους για πιθανή απώλεια των ιδιοκτησιών τους. Ειδικότερα η άγνοια των πολιτών ανάγεται στον πλέον σοβαρό λόγο μη αξιοποίησης έστω και του ελλιπούς υπάρχοντος θεσμικού πλαισίου, την ίδια στιγμή που το επίπεδο υποβάθμισης του αστικού περιβάλλοντος μοιάζει μη αναστρέψιμο.
Στα πλαίσια μιας συνεχούς προσπάθειας για την άρση των δυσκολιών και τη θεσμοθέτηση – χρήση ενός ευέλικτου και πρακτικού εργαλείου αστικών αναπλάσεων, υπήρξε μια σειρά ερευνητικών μελετών, βιβλιογραφικών αναφορών, ακόμα και πιλοτικών εφαρμογών. Μέγιστης σημασίας παράγοντας θα πρέπει να χαρακτηριστεί η προσπάθεια για συνεχή ενημέρωση των άμεσα ενδιαφερομένων, δηλαδή των πολιτών, αλλά και πιο εξειδικευμένα των μηχανικών. Η προσπάθεια αυτή δυστυχώς καταργείται και περιφρονείται με τον χειρότερο τρόπο στην περίπτωση του Πανελλήνιου Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού Ιδεών για την «Ανάπλαση της περιοχής Σαλάτς» της πόλης του Κιλκίς και εκ μέρους της Τεχνικής Υπηρεσίας του Δήμου Κιλκίς.
Πιο συγκεκριμένα, στο κείμενο με τις διευκρινιστικές ερωτήσεις – απαντήσεις, το οποίο εξεδόθη από τον Δήμο Κιλκίς (αρ.πρ.25582/22-11-2006), στην ερώτηση υπ.αρ.27β «Επιτρέπεται η επέμβαση στους ακάλυπτους χώρους των ιδιοκτησιών των οικοδομικών τετραγώνων με στόχο την παραχώρηση σε κοινή χρήση των υποχρεωτικώς ακαλύπτων των οικοπέδων; Προτίθεται η δημοτική αρχή να εφαρμόσει τις διατάξεις των άρ.12,13 του Γ.Ο.Κ.2000);» η απάντηση της Τ.Υ. ήταν μονολεκτικά «Όχι».
Προκαλεί ερωτηματικά η άρνηση της δημοτικής αρχής να συμπεριλάβει σε έναν αρχιτεκτονικό διαγωνισμό «ιδεών» ένα υπάρχον σημαντικό εργαλείο ανάπλασης, το οποίο με τη σειρά του μπορεί να προσφέρει αξιοσημείωτες λύσεις – προτάσεις στην αρχιτεκτονική και την πολεοδομική κλίμακα. Επίσης, προκαλεί απορία γιατί η δημοτική αρχή απέρριψε τη χρήση ενός πακέτου μέτρων, τα οποία – έστω και σε θεωρητικό επίπεδο στην Ελλάδα – παρουσιάζουν θετικά αποτελέσματα. Εξ’ άλλου, επρόκειτο για διαγωνισμό ιδεών και όχι προσχεδίων. Αν η ανεπίσημη δικαιολογία είναι η αποφυγή εκ μέρους του Δήμου των όποιων προβλημάτων ιδιοκτησίας και των συμμετοχικών διαδικασιών, τότε πρόκειται για περίπτωση μετάθεσης των ζητημάτων «κάτω από το χαλί», αφού οι διαδικασίες συμμετοχής και διαβούλευσης κυριαρχούν στη σύγχρονη πολεοδομία. Αν πάλι γίνει αναφορά για άσκοπη χρήση των συγκεκριμένων εργαλείων στη δοθείσα περιοχή λόγω έλλειψης προβλημάτων, τότε ποιος ο λόγος και για τη διεξαγωγή διαγωνισμού; Η μορφολογία του αστικού ιστού στη συγκεκριμένη περιοχή του Κιλκίς επίσης δεν απαγορεύει τη χρήση των εργαλείων αυτών. Επιπλέον, η πιθανή απόκριση ότι ο αγωνοθέτης (Δήμος Κιλκίς) είχε την τελική και απόλυτη επιλογή και διάθεση να θέσει τους όρους του διαγωνισμού – άρα και τον αποκλεισμό ορισμένων μεθόδων επίλυσής του – είναι υποτιμητική προς τους μελετητές και αντιτίθεται στην επιστημοσύνη του εγχειρήματος.

Όσον αφορά στο θέμα της ενημέρωσης, πιστεύω ότι τίθεται ζήτημα απόκρυψης ενός σημαντικού μέρους των δυνατοτήτων για αναβάθμιση της εικόνας των πόλεών μας, που τίθενται στο υπάρχον νομικό πλαίσιο και κατ’ επέκταση και ζήτημα περιορισμού του συνολικού βαθμού ανάπτυξης των πόλεών μας. Η απόκρυψη αυτή επίσης υποβαθμίζει την αστική κουλτούρα – που ούτως ή άλλως υστερεί στην χώρα μας – και επίσης υποτιμά την συνολική ενημέρωση και κρίση των Ελλήνων πολιτών. Τέλος, είναι λυπηρό το φαινόμενο η ίδια η πολιτεία – είτε κεντρικά είτε σε επίπεδο Ο.Τ.Α. – να αντιτίθεται στη συνεχή συλλογική προσπάθεια για ενδυνάμωση και συμπλήρωση της «φαρέτρας» των πολεοδομικών εργαλείων για την αναβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος, το οποίο μας αφορά όλους.